<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 28go sierpnia 2024

Zaburzenia psychiczne a social media – co warto wiedzieć jako rodzic?

Nowe technologie i media społecznościowe zrewolucjonizowały sposób, w jaki młodzi ludzie komunikują się między sobą. Choć serwisy takie jak Instagram, TikTok czy Snapchat stanowią źródło rozrywki i inspiracji, mogą też wpływać na zdrowie psychiczne użytkowników, szczególnie nastolatków. Jako rodzic warto zrozumieć, jakie zagrożenia wiążą się z intensywnym korzystaniem z social mediów i w jaki sposób można wspierać dziecko w zrównoważonym i bezpiecznym korzystaniu z platform online.

W niniejszym artykule przyglądamy się powiązaniom między mediami społecznościowymi a zaburzeniami psychicznymi u młodzieży. Omówimy również praktyczne wskazówki, które pomogą rodzicom uważniej obserwować zachowanie dziecka w świecie wirtualnym i interweniować, jeśli pojawiają się niepokojące sygnały. Choć nie zawsze media społecznościowe są jedyną przyczyną problemów, niewątpliwie stanowią istotny czynnik, który może intensyfikować trudności emocjonalne i społeczne młodych ludzi.

Jak social media mogą wpływać na zdrowie psychiczne nastolatków

Media społecznościowe oferują wiele pozytywnych aspektów: umożliwiają podtrzymywanie relacji na odległość, rozwijanie pasji czy dzielenie się twórczością. Jednak intensywne korzystanie z nich niesie ze sobą ryzyko związane z niewłaściwą samooceną, presją społeczną czy nadużyciami ze strony innych użytkowników. Poniżej przedstawiamy wybrane mechanizmy, poprzez które social media mogą oddziaływać na młodych ludzi:

• Porównywanie się z innymi: wszechobecne zdjęcia idealnych sylwetek, udanych wyjazdów czy wystawnego stylu życia stwarzają wrażenie, że wszyscy żyją wspaniale – i tylko my mamy normalne, niedoskonałe życie. To z kolei może prowadzić do zaniżonej samooceny i uczucia niedopasowania.
• FOMO (fear of missing out): lęk przed tym, że omija nas coś ważnego. Młodzież, widząc zdjęcia przyjaciół bawiących się na imprezach czy wydarzeniach, których oni nie doświadczają, może odczuwać wyobcowanie i frustrację. W efekcie pojawia się presja, by być na bieżąco i nieustannie sprawdzać powiadomienia.
• Cyberprzemoc: hejt i przemoc słowna online to realne zagrożenie. Komentarze negatywne, obraźliwe memy czy wykluczanie z wirtualnych grup potrafią być równie bolesne jak przemoc w realnym świecie, przyczyniając się do problemów ze zdrowiem psychicznym.
• Uzależnienie od sieci: mechanizmy takie jak niekończące się przewijanie tablicy (scrollowanie) czy powiadomienia z lajkami w mediach społecznościowych angażują mózg w sposób podobny do gier hazardowych. Może to prowadzić do nadmiernego przywiązania i trudności w kontrolowaniu czasu spędzanego online.

Zrozumienie tych zjawisk pozwala lepiej zorientować się w tym, jakie rodzaje stresu i presji mogą odczuwać nastolatki w związku z obecnością w świecie wirtualnym. Warto pamiętać, że nasilenie problemów bywa różne w zależności od temperamentu, samooceny i innych czynników indywidualnych.

Z jakimi zaburzeniami psychicznymi może wiązać się nadużywanie social mediów

Choć samo korzystanie z mediów społecznościowych nie jest bezpośrednią przyczyną zaburzeń psychicznych, może pogłębiać istniejące trudności lub przyczyniać się do ich powstania. Najczęściej obserwowane korelacje to:

• Depresja i stany obniżonego nastroju: porównywanie się z wyidealizowanymi obrazami w sieci i brak wsparcia w świecie offline mogą prowadzić do poczucia bezwartościowości i beznadziei.
• Problemy lękowe i zaburzenia nerwicowe: presja bycia na bieżąco i nie przegapienia ważnych wydarzeń, a także cyberprzemoc, mogą wzmagać lęk i napięcie, prowadząc do różnych form zaburzeń lękowych.
• Zaburzenia odżywiania: popularne kanony urody i obecność w mediach społecznościowych społeczności promujących ekstremalne diety czy niezdrowe wzorce mogą utrwalać zaburzenia takie jak anoreksja, bulimia czy ortoreksja.
• Zaburzenia zachowania: cyberprzemoc, prowokacyjne wyzwania, hejt – to obszar, w którym część młodzieży może rozwijać antyspołeczne formy zachowań, wzmacniając jednocześnie tendencje agresywne lub manipulacyjne.
• Uzależnienia behawioralne: kompulsywne korzystanie z social mediów, sprawdzanie powiadomień i ciągłe bycie online może rozwinąć cechy uzależnienia, podobnie jak hazard czy granie w gry.

Oczywiście nie każdy nastolatek aktywny na Instagramie rozwinie zaburzenia psychiczne, jednak warto, by rodzice byli świadomi tych zagrożeń i potrafili reagować odpowiednio wcześnie, jeśli zauważą niepokojące sygnały.

Jak rodzice mogą wspierać swoje dzieci

Świat social mediów jest dla wielu młodych ludzi miejscem, w którym uczą się wyrażać siebie i budują tożsamość. Zamiast całkowicie zakazywać korzystania z platform online, lepiej opracować strategię świadomego i bezpiecznego uczestnictwa w wirtualnej społeczności. Poniżej kilka wskazówek:

• Otwarta komunikacja: rozmawiaj z dzieckiem o tym, co robi w sieci. Staraj się unikać tonów oceniających, raczej bądź ciekawy/ciekawa, co młody człowiek tam znajduje i jakie treści go interesują. Im więcej wiesz, tym łatwiej wyłapiesz potencjalne niebezpieczeństwa.
• Ustalanie granic czasowych: wspólnie określcie, ile czasu w ciągu dnia nastolatek może spędzać w sieci. Zachęcaj do zrównoważonego trybu – miejsce na odpoczynek, sport, naukę i realne spotkania z przyjaciółmi.
• Promowanie krytycznego myślenia: naucz dziecko analizowania treści, zwracania uwagi na źródła informacji i odróżniania prawdy od manipulacji. To kompetencja szczególnie ważna w czasach, gdy fałszywe wiadomości i dezinformacja rozprzestrzeniają się błyskawicznie.
• Rozmowa o emocjach: media społecznościowe mogą wywoływać burze emocjonalne. Rozmawiaj z nastolatkiem o tym, jak się czuje, kiedy widzi pewne treści, kiedy dostaje lajki lub kiedy jest ignorowany w sieci. Zachęcaj do wyrażania i nazywania własnych emocji, a także do szukania rozwiązań w sytuacji stresu.
• Monitorowanie, ale z poszanowaniem prywatności: śledzenie każdego kroku dziecka w sieci może wywołać bunt i podważyć wzajemne zaufanie. Lepiej czasem zapytać wprost, czy w relacjach online coś go niepokoi, niż potajemnie przeszukiwać historię przeglądania. Zaufanie i dobra komunikacja są kluczowe.

Kiedy warto poszukać pomocy specjalisty

Jeśli zauważysz, że nastolatek zaczyna przejawiać wyraźne symptomy problemów psychicznych, takich jak długotrwałe przygnębienie, wycofanie z życia rodzinnego, zaburzenia snu czy nagłą zmianę w zachowaniu, nie zwlekaj z reakcją. Wsparcie psychologa lub psychoterapeuty może okazać się nieocenione – również w kontekście nauczenia dziecka skutecznych strategii radzenia sobie z presją i lękiem związanymi z social mediami.

Gdy występują objawy sugerujące depresję lub zaburzenia lękowe, wskazana jest konsultacja z psychiatrą. Wczesne rozpoznanie i podjęcie leczenia może zapobiec dalszemu pogorszeniu się stanu psychicznego. Czasem warto także zaangażować szkołę – pedagog czy psycholog szkolny może wspomóc proces obserwowania i wspierania młodzieży, a w przypadku cyberprzemocy, poważnych konfliktów i gróźb – zainicjować odpowiednie kroki.

Praktyczne wskazówki dla rodziców zatroskanych o równowagę psychiczną dziecka

Aby pomóc nastolatkom korzystać z mediów społecznościowych w sposób zrównoważony, a jednocześnie chronić ich zdrowie psychiczne, warto wprowadzić kilka dobrych praktyk:

• Wspólne ustalenie reguł: zamiast odgórnie narzucać zasady, omów je z dzieckiem. Wyjaśnij, dlaczego uważasz, że warto ograniczyć korzystanie z telefonu przed snem, albo dlaczego warto robić sobie przerwy w ciągu dnia.
• Dawanie przykładu: jeśli rodzic cały czas sprawdza powiadomienia, trudno oczekiwać, że dziecko będzie inaczej postępować. Staraj się pokazywać, że są chwile i miejsca, w których media społecznościowe mogą poczekać.
• Zwiększanie kompetencji cyfrowych: w razie możliwości uczestnicz z dzieckiem w szkoleniach czy warsztatach z zakresu bezpieczeństwa w sieci, krytycznego myślenia o treściach online i ochrony prywatności.
• Zachęcanie do kontaktu offline: spędzajcie wspólnie czas na świeżym powietrzu, zapraszaj znajomych dziecka do domu, twórzcie okazje do realnych interakcji społecznych, by przeciwdziałać izolacji w wirtualnym świecie.
• Wsłuchiwanie się w sygnały dziecka: jeśli mówi o czymś, co go niepokoi, nie bagatelizuj tego. Spróbuj zrozumieć, dlaczego dana sytuacja online tak silnie na nie wpływa. Wzmacniaj poczucie, że zawsze może przyjść i opowiedzieć o problemie.

Efektywna komunikacja i otwartość rodzica na świat cyfrowy to klucz do wspierania dziecka. Przyjście do nastolatka z pozycji: „Rozumiem, że sieć ma dla Ciebie duże znaczenie, ale chcę mieć pewność, że korzystasz z niej bezpiecznie i masz wsparcie, jeśli coś pójdzie nie tak” jest zdecydowanie bardziej konstruktywne niż jednostronne nakazy i zakazy, które często wywołują bunt.

Najważniejsze: zaufanie i wspólne poszukiwanie rozwiązań

W dobie dynamicznych zmian technologicznych, rola rodzica polega nie tylko na ochronie, ale i towarzyszeniu dziecku w odkrywaniu świata cyfrowego. Dla wielu nastolatków media społecznościowe to główny obszar budowania relacji i wizerunku. Wzajemne zaufanie i dialog o pojawiających się zagrożeniach stanowią podwaliny zdrowego podejścia do kwestii bezpieczeństwa online i – co za tym idzie – zdrowia psychicznego.

Nie oznacza to, że media społecznościowe są wyłącznie źródłem problemów. Mogą też rozwijać kreatywność, dawać okazje do poszerzania horyzontów czy zawierania ciekawych znajomości. Kluczem jest mądre korzystanie z możliwości, jakie oferuje sieć, przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeb i ograniczeń młodego organizmu, który dopiero kształtuje swoje dojrzałe funkcjonowanie psychiczne i społeczne.

Podsumowanie – świadome korzystanie z social mediów jako wspólna odpowiedzialność

Lęk, zaburzenia nastroju, uzależnienia behawioralne – to niektóre z wyzwań, z którymi mogą mierzyć się młodzi użytkownicy mediów społecznościowych. Jako rodzice mamy znaczący wpływ na to, jak nasze dzieci podejdą do korzystania z platform online. Edukacja na temat zagrożeń, wspieranie w rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia, ustanawianie rozsądnych granic czasowych oraz okazywanie zrozumienia to kroki, które pomagają budować zdrową relację dziecka z cyfrowym światem.

Dzięki takiemu podejściu, nawet jeśli pojawią się trudności w związku z presją rówieśniczą czy trudnymi treściami w sieci, nastolatek będzie wiedział, że ma w Tobie oparcie. W sytuacjach bardziej złożonych i długotrwałych problemów psychicznych, nie wahaj się sięgnąć po profesjonalną pomoc – wspólne działanie rodziny, szkoły i specjalistów bywa kluczowe, by młody człowiek odzyskał poczucie bezpieczeństwa i równowagi.