Poznań, 1go lipca 2022
Wiedza z zakresu psychoterapii systemowej – dlaczego jest cenna dla coacha?
Coaching to dziedzina, której celem jest wspieranie klientów w osiąganiu ich celów i rozwijaniu potencjału. Jednak coraz więcej coachów dostrzega, że rozumienie relacji i zależności między ludźmi, a także mechanizmów rządzących komunikacją i dynamiką w grupach (rodzinach, zespołach firmowych), jest kluczowe dla uzyskania trwałych rezultatów. Tu właśnie pojawia się miejsce na inspiracje z psychoterapii w nurcie systemowym. Ta wiedza pozwala coachowi lepiej zrozumieć kontekst, w jakim działa klient, i bardziej holistycznie wspierać go w drodze do wyznaczonych celów.
W tym artykule przyjrzymy się temu, dlaczego i w jaki sposób podejście systemowe może wzbogacić pracę coacha, w czym może pomóc i na co zwrócić uwagę w praktyce.
1. Czym jest psychoterapia systemowa?
Psychoterapia systemowa koncentruje się na relacjach i dynamice między ludźmi, szczególnie w rodzinach lub innych grupach (np. zespołach w firmach). Zamiast skupiać się wyłącznie na indywidualnych przeżyciach jednej osoby, terapeuta systemowy stara się zrozumieć, jak każdy element systemu wpływa na pozostałe. Istotna jest analiza wzorców komunikacji, ról i zachowań, które mogą podtrzymywać (lub rozwiązywać) konflikty i napięcia.
Takie spojrzenie potrafi ujawnić, że pozornie „niewłaściwe” zachowanie jednostki wynika z niekorzystnej dynamiki w całej rodzinie lub zespole. Zrozumienie tych wzajemnych oddziaływań otwiera drogę do głębszej i bardziej trwałej zmiany.
2. Dlaczego coach powinien znać podstawy podejścia systemowego?
Choć coaching i psychoterapia to dwie odrębne dziedziny (z innymi celami, metodami i zakresem pracy), wiedza wyniesiona z terapii systemowej może przynieść coachowi wiele korzyści:
- Lepsze rozumienie kontekstu klienta: Każdy klient funkcjonuje w określonym systemie – rodzinnym, zawodowym czy towarzyskim. Zrozumienie, jak te systemy wpływają na motywację i zachowania klienta, pozwala coachowi dopasować narzędzia do rzeczywistych wyzwań.
- Wyjście poza indywidualne cele: Często wyzwania klientów (np. brak równowagi między życiem prywatnym a zawodowym) mają źródło w relacjach i strukturach w rodzinie czy firmie. Podejście systemowe pomaga uwzględnić te czynniki i zaproponować skuteczniejsze strategie.
- Zrozumienie wzorców komunikacji: Coach posiadający wiedzę z zakresu terapii systemowej szybciej zauważy, w jaki sposób klient utrwala pewne niefunkcjonalne sposoby komunikowania się (np. przejmowanie odpowiedzialności za innych, brak asertywności) i pomoże mu przepracować takie schematy.
- Zapobieganie konfliktom w pracy z klientem: Gdy coach rozumie, jak „system” rodzinny lub firmowy oddziałuje na postawy klienta, potrafi unikać błędnego interpretowania zachowań i redukować ryzyko nieporozumień we wspólnej pracy.
Dzięki elementom terapii systemowej coach może holistycznie podejść do zmian, zamiast skupiać się wyłącznie na określonych, jednostkowych celach (np. awans w pracy, osiągnięcie lepszego wyniku sprzedaży) i pomijać wpływ otoczenia.
3. Zastosowanie podejścia systemowego w coachingu
Wiedza o systemach może być wykorzystana na wiele sposobów. Oto kilka pomysłów:
- Analiza kontekstu życiowego klienta: Zamiast pytać wyłącznie o cele zawodowe, coach może zainteresować się, jak układają się relacje rodzinne i czy nie wpływają one na motywację i samopoczucie.
- Praca z wartościami i wzorcami wyniesionymi z rodziny: Często to właśnie z domu rodzinnego wynosimy przekonania typu „muszę być zawsze perfekcyjny” czy „nie mogę okazywać słabości”. Znajomość pracy z systemem pozwala coachowi odkryć korzenie takich przekonań i pomóc klientowi w ich zrewidowaniu.
- Włączanie kluczowych osób (np. w firmie) w proces coachingu: Gdy klient jest menedżerem, a problem dotyczy dynamiki w zespole, coach z wiedzą systemową może zasugerować „miniwarsztaty” czy spotkania, by przepracować wzorce komunikacyjne w zespole.
- Praca z rolami i granicami: Systemowe podejście uświadamia, jak klienci potrafią przyjmować różne role (np. „ratownik”, „kozioł ofiarny”) w relacjach zawodowych i osobistych. Coach wspólnie z klientem może rozpoznać te role i zaproponować zdrowe sposoby redefiniowania ich.
Dzięki tym metodom rezultaty coachingu są często głębsze i stabilniejsze w czasie, bo nie ignorują relacyjnego aspektu życia klienta.
4. Granica między coachingiem a psychoterapią
Warto pamiętać, że choć coach może wykorzystywać inspirację z psychoterapii systemowej, coaching i terapia to odrębne obszary. Podstawowa różnica polega na:
- Celach i zakresie – Coaching skupia się głównie na wyznaczonych zadaniach, osiąganiu celów (zawodowych lub osobistych), rozwoju umiejętności. Psychoterapia zajmuje się leczeniem zaburzeń i głębszą pracą nad emocjami czy traumami.
- Narzędziach i metodach – Terapeuta ma prawo i kompetencje do głębokiej interwencji w przypadku zaburzeń klinicznych; coach, nawet z wiedzą psychologiczną, nie zastąpi specjalisty leczenia psychiatrycznego czy psychoterapeutycznego.
Niemniej, orientacja systemowa jest w coachingu pożądana, bo pozwala lepiej zrozumieć kontekst, w którym klient funkcjonuje. Jednak w razie podejrzenia poważnych problemów psychicznych (np. depresji, zaburzeń lękowych) coach powinien zalecić dodatkową konsultację z psychoterapeutą czy psychiatrą.
5. Podsumowanie – synergia wiedzy systemowej i coachingu
Coach, który korzysta z podejścia systemowego, zyskuje wyjątkowo holistyczne spojrzenie na sytuację swojego klienta. Zamiast udzielać wyłącznie rad dotyczących konkretnych zadań czy kompetencji, potrafi włączać w proces:
- Refleksję nad relacjami rodzinnymi i zawodowymi,
- Analizę wzorców komunikacji,
- Rozpoznawanie głęboko zakorzenionych przekonań i wartości wyniesionych z domu rodzinnego lub firmy.
Tym samym efekty coachingu stają się bardziej stabilne i długotrwałe. Zrozumienie systemu, w którym klient funkcjonuje, wzmacnia skuteczność coacha i pozwala mu zaproponować trafniejsze interwencje. Dla osób rozważających karierę w coachingu, poszerzenie horyzontów o wiedzę z zakresu psychoterapii systemowej to cenny atut, który przekłada się na lepsze zrozumienie klientów, a tym samym na efektywną współpracę i satysfakcję obu stron.
Podsumowując, synergia między coachowaniem a inspiracjami z podejścia systemowego umożliwia bardziej wielowymiarowe spojrzenie na problemy rozwojowe i zawodowe klientów. Pozwala także coachowi unikać myślenia w kategoriach „jednostka w próżni”, uwzględniając realia współpracy, rodziny czy przyjacielskiej sieci wsparcia, które stanowią rzeczywisty kontekst ludzkiego życia.
