<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 15go lipca 2023

W świecie dziecięcych emocji – jak zrozumieć i wspierać je w przeżywaniu?

Emocje dziecka bywają intensywne, nieoczywiste i mogą zaskakiwać nawet najbardziej uważnych rodziców. Nieraz przychodzą w nieoczekiwanych momentach – smutek, strach lub wybuch złości potrafią pojawić się „znikąd”, a próby uspokojenia malucha kończą się fiaskiem. W mojej praktyce psychoterapeutycznej spotykam się z rodzicami, którzy mówią: „To się w głowie nie mieści! Jak mogę pomóc dziecku, skoro samo nie wie, o co mu chodzi?”. Tymczasem zrozumienie dziecięcych emocji jest kluczem do budowania poczucia bezpieczeństwa, wspierania rozwoju i uczenia malucha dobrych sposobów radzenia sobie z tym, co trudne.

W tym artykule przyjrzymy się, dlaczego emocje dziecka są tak intensywne, jak je rozpoznawać, a przede wszystkim – jak wspierać dziecko w ich przeżywaniu, by rozwijało się z poczuciem akceptacji, a jednocześnie uczyło się zdrowych form wyrażania i regulowania emocji.

Dlaczego emocje dziecka są tak silne?

Od pierwszych dni życia dziecko doświadcza wielkiej gamy uczuć – od radości i ciekawości po lęk czy frustrację. Nierzadko nawet niewielka zmiana w otoczeniu może wywołać lawinę reakcji emocjonalnych. Dlaczego tak się dzieje?

• Mózg w trakcie rozwoju: Dzieci dopiero uczą się rozpoznawać i nazywać swoje uczucia. Obszary mózgu odpowiedzialne za regulację emocji (m.in. kora przedczołowa) nie są jeszcze w pełni rozwinięte, stąd maluchy częściej reagują gwałtownie i spontanicznie.
• Brak doświadczenia: To, co dla dorosłego jest zwykłą rutyną (np. nowa potrawa czy wizyta u lekarza), dla dziecka może być wyzwaniem, budzącym lęk czy ekscytację. Dzieci nie mają punktu odniesienia, który pozwalałby im szybko ocenić, czy sytuacja jest bezpieczna.
• Wpływ otoczenia: Maluchy są wrażliwe na nastroje i komunikaty płynące od rodziców. Kiedy dorośli sami przeżywają stres, dziecko może to przejmować i reagować nadmiernymi emocjami.

Silne emocje nie oznaczają, że dziecko jest „niegrzeczne” lub „nadpobudliwe”. To naturalny element jego rozwoju. Właściwe zrozumienie tego faktu pomaga rodzicom przyjąć rolę przewodnika i wsparcia, zamiast surowego sędziego osądzającego zachowanie malucha.

Jak wspierać dziecko w przeżywaniu emocji?

Kiedy dziecko zalewają trudne uczucia – złość, strach czy smutek – zadaniem dorosłego jest pomóc mu je zrozumieć, przeżyć w bezpieczny sposób i powoli uczyć metod radzenia sobie. Poniżej kilka sprawdzonych wskazówek:

1. Nazywaj uczucia
   Zamiast pytać: „Dlaczego tak krzyczysz?”, spróbuj powiedzieć: „Widzę, że jesteś zdenerwowany – czy to z powodu przerwanej zabawy?”. Dziecko uczy się w ten sposób rozpoznawania własnego stanu i zyskuje słownictwo, by móc o nim mówić.
2. Akceptuj, nie wyśmiewaj
   Nawet jeśli powód łez wydaje Ci się błahy (np. złamana kredka), dla malucha może to być dramat. Unikaj zdań typu: „Przestań się mazać” czy „To nic takiego”. Zamiast tego okaż zrozumienie: „Wiem, że ta sytuacja może być trudna”.
3. Zapewnij bezpieczną przestrzeń
   Gdy dziecko przeżywa trudne emocje, przytulenie lub zaproponowanie cichego kąta, w którym może się uspokoić, da mu poczucie, że nie jest samo z tym, co odczuwa. Ważne jest, by nie karać go za uczucia, a jedynie korygować destrukcyjne zachowania.
4. Ucz konstruktywnych sposobów wyrażania złości
   Zamiast tłumić złość, pokaż dziecku, że można ją bezpiecznie rozładować. Może to być narysowanie emocji, zgniecenie gazety czy wzięcie kilku głębokich oddechów. To prosty trening umiejętności radzenia sobie z gniewem i frustracją.
5. Rozmawiaj po wyciszeniu
   Kiedy emocje opadną, usiądź z dzieckiem i zapytaj: „Co się wydarzyło? Jak się wtedy czułeś/aś? Co następnym razem możemy zrobić inaczej?”. Taka refleksja pomaga w budowaniu świadomości emocjonalnej.

Kluczowe jest, by dziecko zrozumiało, że emocje same w sobie nie są złe. To normalne, że się boi, złości czy smuci. Ważne, by uczyć je sposobów wyrażania tych uczuć bez krzywdzenia siebie czy innych.

Uważność rodzica – dlaczego jest taka ważna?

Emocjonalna dostępność dorosłego to fundament, na którym dziecko rozwija swoje umiejętności społeczne i emocjonalne. Jeśli rodzic jest napięty, rozdrażniony czy zbyt zajęty, trudniej mu zauważyć subtelne sygnały, że maluch potrzebuje wsparcia.

Co możesz zrobić, by być bardziej uważnym?

• Obserwuj mowę ciała dziecka – Szukaj oznak niepokoju (zaciskanie pięści, unikanie wzroku) i reaguj zawczasu.
• Słuchaj uważnie – Gdy dziecko opowiada o swoim dniu, staraj się nie przerywać, nie oceniać od razu. Zadawaj pytania otwarte: „Co było w tym dla Ciebie ważne?”.
• Kontroluj własne emocje – Jeżeli Ty sam/a jesteś w stanie silnego stresu, łatwiej przeoczysz potrzeby dziecka. Warto zadbać o siebie (np. kilka minut relaksu, rozmowę z przyjacielem), by móc ze spokojem towarzyszyć dziecku w jego przeżyciach.

Taka postawa wzmacnia więź i sprawia, że dziecko czuje się zauważone, a to klucz do jego poczucia bezpieczeństwa i otwartości na dalszą rozmowę o uczuciach.

Emocje dziecka a rozwój – wnioski końcowe

Wspieranie dziecka w przeżywaniu emocji nie polega na eliminowaniu trudnych uczuć, lecz na nauce mądrego radzenia sobie z nimi. Jeśli maluch zobaczy, że nie jest oceniany ani ośmieszany za płacz, złość czy lęk, nauczy się, że emocje są naturalną częścią życia. Dzięki temu będzie śmielej eksplorować świat, budować relacje z innymi i rozwijać swoje talenty. Przy okazji rodzic również ma szansę przyjrzeć się swoim reakcjom i potrzebom – co często wzbogaca całą rodzinę o nowy poziom zrozumienia i bliskości.