Poznań, 12go grudnia 2022
Różne podejścia w psychoterapii – jak wybrać właściwy nurt i dlaczego warto postawić na systemowy?
Psychoterapia oferuje wiele nurtów i metod, z których każda ma swoje mocne strony oraz obszary, w których sprawdza się najlepiej. Wśród najbardziej popularnych podejść wymienia się psychoterapię poznawczo-behawioralną, psychodynamiczną, humanistyczną oraz terapię systemową. Jeżeli zastanawiasz się, który nurt wybrać, aby skutecznie poradzić sobie z trudnościami – poniżej przedstawiamy przegląd poszczególnych metod oraz argumenty za tym, dlaczego właśnie terapia systemowa bywa dla wielu osób najpełniejszym i najbardziej wszechstronnym rozwiązaniem.
1. Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT)
CBT (ang. Cognitive Behavioral Therapy) opiera się na założeniu, że nasze myśli i zachowania wzajemnie na siebie oddziałują, a zmiana jednego aspektu może pozytywnie wpłynąć na resztę. Terapia ta:
- Koncentruje się na rozpoznawaniu nieadaptacyjnych wzorców myślenia (tzw. zniekształceń poznawczych) i stopniowej ich modyfikacji,
- Pomaga w rozwijaniu nowych, zdrowszych zachowań,
- Jest silnie nastawiona na rozwiązywanie konkretnych problemów i osiąganie mierzalnych celów.
Chociaż CBT bywa bardzo skuteczna w leczeniu zaburzeń lękowych czy depresyjnych, wciąż koncentruje się głównie na indywidualnych schematach i sposobach reagowania, pomijając często wpływ relacji i środowiska rodzinnego lub społecznego.
2. Psychoterapia psychodynamiczna
Psychoterapia psychodynamiczna ma swoje korzenie w psychoanalizie, choć współczesne metody są bardziej elastyczne. Skupia się na odkrywaniu nieświadomych procesów, konfliktów wewnętrznych i wpływu wczesnych doświadczeń (np. z dzieciństwa) na bieżące funkcjonowanie. Dzięki temu pacjent może lepiej zrozumieć przyczyny swoich trudności i budować trwałe zmiany w strukturze osobowości.
To podejście jest szczególnie przydatne dla tych, którzy pragną dogłębnie przeanalizować własne emocje i motywacje. Jednakże nie zawsze uwzględnia bezpośredni wpływ relacji (poza tłem rodzic–dziecko) na aktualne życie pacjenta, a sama praca bywa dłuższa i bardziej zorientowana na wewnętrzne przeżycia niż na bieżące kontakty rodzinne czy społeczne.
3. Nurt humanistyczny (np. Gestalt, terapia skoncentrowana na kliencie)
Humanistyczne podejście zakłada, że każdy człowiek ma w sobie wrodzone dążenie do rozwoju i samorealizacji, jeśli tylko zapewni mu się wystarczające wsparcie i akceptację. Terapia Gestalt czy terapia skoncentrowana na kliencie kładą nacisk na:
- Autentyczną relację między terapeutą a pacjentem,
- Pracę w „tu i teraz”, czyli skupienie się na bieżących odczuciach i emocjach,
- Rozwój samoświadomości i kontaktu z własnymi potrzebami.
Choć podejście humanistyczne świetnie sprawdza się w budowaniu poczucia własnej wartości i odkrywaniu osobistego potencjału, może w mniejszym stopniu uwzględniać interakcje w obrębie rodziny czy szerszego systemu. Dlatego nie zawsze dostarcza wystarczających narzędzi do głębokiej przemiany relacji z innymi.
4. Terapia systemowa – najpełniejsze spojrzenie na relacje
Terapia systemowa koncentruje się na tym, w jaki sposób wzajemne relacje i komunikacja kształtują nasze zachowania, emocje oraz trudności. Zamiast patrzeć wyłącznie na indywidualne objawy, terapeuta analizuje dynamikę i wzorce funkcjonowania w rodzinie, związku czy nawet w zespole zawodowym. Dlaczego właśnie ten nurt jest tak wyróżniający się i bywa oceniany jako najbardziej kompleksowy?
- Praca z całą rodziną czy parą: Terapia systemowa często zaprasza do udziału w sesji wszystkie osoby kluczowe dla rozwiązania problemu. Dzięki temu problemy czy nieporozumienia można omawiać bezpośrednio, a wszyscy mają głos i możliwość przedstawienia swojej perspektywy.
- Głębokie zmiany w „systemie”: Zrozumienie, w jaki sposób członkowie rodziny oddziałują na siebie (np. w sytuacjach konfliktu lub kryzysu), pozwala wprowadzić konstruktywne zmiany, które przełożą się na większą harmonię w codziennych relacjach.
- Praca u korzeni problemu: Zamiast tłumić objawy, terapia systemowa dociera do źródła napięć – czyli sposobu komunikacji, ról rodzinnych, niewypowiedzianych oczekiwań. Rozwiązania są trwałe, bo obejmują całą „sieć” zależności, a nie tylko jedną osobę.
- Odniesienie do realnego życia: W trakcie sesji można obserwować na żywo interakcje między członkami rodziny czy pary, co umożliwia szybsze zrozumienie trudnych dynamik. Terapeuta systemowy pomaga wypracować alternatywne sposoby rozmowy czy rozwiązywania konfliktów, które łatwo potem zastosować w praktyce.
Co najważniejsze, terapia systemowa nie koncentruje się wyłącznie na „osobie z problemem”. Zamiast tego, pozwala zrozumieć, że niektóre trudności są efektem niekorzystnych wzorców komunikacji czy ról, a nie wyłącznie wynikiem wad czy zaburzeń jednego członka rodziny.
Dlaczego terapia systemowa może być najlepszym wyborem?
Jeśli zastanawiasz się nad wyborem podejścia terapeutycznego, poznawczo-behawioralnego, psychodynamicznego czy humanistycznego, warto rozważyć następujące korzyści, które oferuje nurt systemowy:
- Szybkie widoczne efekty w relacjach: Ponieważ kluczowe osoby (np. małżonkowie, rodzice i dziecko) uczestniczą w sesjach, zmiany w komunikacji i zachowaniach mogą stać się widoczne od razu w codziennym życiu.
- Trwałość zmian: Gdy cały system (rodzina, para) modyfikuje swoje wzorce, efekty terapii utrwalają się. W przeciwieństwie do pracy wyłącznie na poziomie myśli czy pojedynczych nawyków, tu zmienia się cała sieć zależności.
- Odejście od obwiniania jednostki: Nikt nie jest wyłącznie „winny”. Terapeuta skupia się na zrozumieniu, jak poszczególne zachowania wzmacniają się nawzajem, co daje poczucie wspólnej odpowiedzialności za rozwiązanie problemu.
- Elastyczność: Terapia systemowa może być stosowana z powodzeniem w parach, rodzinach (w tym wielopokoleniowych), a nawet w grupach zawodowych. To podejście przydaje się więc w różnych sytuacjach życiowych i kontekstach.
Dzięki temu terapia systemowa staje się nieocenionym narzędziem w rozwiązywaniu konfliktów, budowaniu zdrowych relacji i osiąganiu realnej poprawy jakości życia.
Podsumowanie – wybierz nurt, który uwzględnia Ciebie i Twoje relacje
Różnorodność podejść w psychoterapii potrafi być przytłaczająca, jednak to właśnie terapia systemowa wyróżnia się głębokim i kompleksowym spojrzeniem na problemy człowieka. Dzięki integracji całego „systemu” relacji pomaga wprowadzić trwałe zmiany, które nie znikną po zakończeniu sesji, ale będą procentować w codziennych kontaktach z rodziną, partnerem czy przyjaciółmi.
