<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 15go lipca 2022

Psychoterapia a umiejętności społeczne – jak terapia pomaga w relacjach z innymi?

Umiejętności społeczne – takie jak komunikacja, empatia czy asertywność – są kluczowe dla jakości naszych relacji i dobrostanu psychicznego. W mojej praktyce psychoterapeutycznej widzę, jak wiele osób boryka się z trudnościami w tej sferze: od lęku przed oceną, przez brak pewności siebie, po kłopoty z wyrażaniem emocji. Choć mogłoby się wydawać, że psychoterapia służy głównie rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów czy leczeniu zaburzeń, w rzeczywistości ma też ogromny potencjał w rozwoju umiejętności społecznych. W tym artykule wyjaśnię, jak terapia może pomóc w lepszej komunikacji z innymi, większej pewności siebie i bardziej satysfakcjonujących relacjach.

1. Czym są umiejętności społeczne i dlaczego są ważne?

Umiejętności społeczne to zestaw zachowań i kompetencji, które pozwalają nam efektywnie porozumiewać się z innymi, budować wartościowe relacje, rozwiązywać konflikty czy dbać o własne granice bez raniącego atakowania innych. Zalicza się do nich m.in.:

• Komunikacja werbalna i niewerbalna – jasne wyrażanie myśli, słuchanie z uwagą, spójny kontakt wzrokowy.
• Asertywność – umiejętność mówienia „nie” i wyrażania własnych potrzeb z poszanowaniem uczuć innych.
• Empatia – zdolność wczuwania się w emocje i perspektywę drugiej osoby.
• Radzenie sobie z konfliktami – konstruktywne rozwiązywanie sporów, negocjacje, szukanie rozwiązań „win-win”.

Niedostatecznie rozwinięte umiejętności społeczne mogą prowadzić do samotności, nieporozumień w pracy i w domu, braku wsparcia w trudnych momentach czy poczucia wyobcowania. Dlatego tak istotne jest, by je wzmacniać i pracować nad nimi – a psychoterapia to jeden z najskuteczniejszych sposobów na taki rozwój.

2. Jak psychoterapia wpływa na rozwój umiejętności społecznych?

Choć psychoterapia kojarzy się często z rozwiązywaniem wewnętrznych konfliktów i leczeniem zaburzeń psychicznych, w rzeczywistości wiele podejść terapeutycznych kładzie duży nacisk na to, jak zachowujemy się w relacjach. Poniżej kilka sposobów, w jakie terapia może poprawić nasze kompetencje społeczne:

• Rozpoznawanie własnych emocji i potrzeb – W trakcie terapii uczymy się, jak nazywać i przeżywać uczucia, co przekłada się na czytelniejsze komunikowanie się z innymi.
• Nabywanie umiejętności komunikacyjnych – Niektóre nurty (np. terapia poznawczo-behawioralna, terapia systemowa) proponują konkretne ćwiczenia poprawiające asertywność, słuchanie aktywne czy wyrażanie opinii bez agresji.
• Praca nad negatywnymi schematami – Jeśli w dzieciństwie nauczyliśmy się „ataku” albo wycofywania w razie konfliktu, terapia może pomóc w zrozumieniu tych wzorców i wypracowaniu nowych, zdrowszych.
• Zwiększanie samoświadomości i pewności siebie – Kiedy lepiej znamy swoje mocne strony, ograniczenia i sposoby reagowania, rośnie nasza wiara w to, że potrafimy nawiązywać dobre relacje.

3. Które nurty psychoterapeutyczne szczególnie wspierają rozwój społeczny?

Wiele podejść ma potencjał do rozwijania umiejętności społecznych, jednak niektóre z nich kładą na to szczególny nacisk:

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Oferuje konkretne narzędzia do rozpoznawania nieadekwatnych przekonań (np. „nie zasługuję na przyjaźń”) i ćwiczenia umiejętności (np. asertywnego komunikowania uczuć).
• Terapia systemowa: Koncentruje się na relacjach w rodzinie lub w parze. Pokazuje, jak zachowania i komunikaty każdej osoby wpływają na ogólną atmosferę i jak można to zmienić, by poprawić porozumienie.
• Terapia humanistyczna (np. Gestalt): Kładzie nacisk na samoświadomość i autentyczność. Dzięki temu pacjent uczy się być bardziej obecny „tu i teraz” w relacjach, otwarcie wyrażać uczucia i rozumieć innych.
• Terapia interpersonalna: Skupia się na jakości relacji i wzorcach interakcji. Pomoże zidentyfikować problemy w kontaktach społecznych i zaplanować nowe, bardziej konstruktywne zachowania.

Wybór nurtu często zależy od preferencji pacjenta oraz natury trudności, z którymi się boryka. Najważniejsze to znaleźć specjalistę, z którym poczujesz zrozumienie i zaufanie.

4. Jak może wyglądać praca nad umiejętnościami społecznymi w terapii?

Proces rozwijania kompetencji społecznych w psychoterapii różni się w zależności od podejścia i celów pacjenta. Poniżej kilka przykładów, co może dziać się podczas sesji:

• Ćwiczenia symulacyjne: Terapeuta i pacjent mogą „odgrywać” trudne sytuacje (np. proszenie szefa o podwyżkę, konflikt z partnerem), aby pacjent nauczył się nowych reakcji.
• Analiza konkretnych sytuacji: Przyglądanie się codziennym zdarzeniom – co zadziałało, a co nie. Wspólne wyciąganie wniosków, co można zmienić następnym razem.
• Terapia grupowa: W grupach rozwoju osobistego lub psychoterapeutycznych pacjent ma okazję trenować umiejętności społeczne na bieżąco, otrzymując wsparcie i informację zwrotną od innych.
• Zadania domowe: Niektóre nurty (szczególnie CBT) proponują konkretne zadania do wykonania pomiędzy sesjami (np. przećwiczenie asertywnego „nie” w realnej sytuacji, prowadzenie dziennika relacji).

Ważne, by te działania były dostosowane do indywidualnych potrzeb i tempa pracy pacjenta. Psychoterapeuta wspiera, proponując narzędzia i motywując do ich wykorzystywania w życiu codziennym.

5. Kiedy rozważyć psychoterapię w celu poprawy umiejętności społecznych?

Tak naprawdę każdy może skorzystać z pomocy terapeutycznej, by budować lepsze relacje z innymi. Jednak istnieją szczególne sytuacje, w których terapia może być wyjątkowo przydatna:

• Trudności w komunikacji – Nieporozumienia w pracy czy w związku, ciągłe kłótnie, brak umiejętności wyrażania własnego zdania.
• Problemy w relacjach rodzinnych – Częste konflikty z rodzeństwem czy rodzicami, niezrozumienie, wycofanie emocjonalne.
• Niskie poczucie własnej wartości – Lęk przed oceną, obawa przed wyrażeniem siebie, unikanie sytuacji towarzyskich.
• Izolacja i samotność – Trudność w nawiązywaniu przyjaźni czy związków, uczucie wyobcowania w grupie.
• Trudności w radzeniu sobie z krytyką – Nadmierna wrażliwość na opinię innych, reakcje obronne.

Jeżeli widzisz, że Twoje kontaktowanie się z ludźmi sprawia Ci duży stres, a metody samopomocy nie przynoszą efektów, psychoterapia może znacząco ułatwić przełamanie tych barier.

Podsumowanie – inwestycja w relacje i satysfakcję życiową

Umiejętności społeczne to podstawa satysfakcji w relacjach i pracy. Ich brak czy niedobór może prowadzić do ciągłych konfliktów, poczucia niezrozumienia i obniżonej samooceny. Psychoterapia – niezależnie od wybranego nurtu – pozwala nie tylko rozwiązać wewnętrzne konflikty, ale też skutecznie wzmacnia kompetencje społeczne. Dzięki profesjonalnej pracy nad samoświadomością, komunikacją i asertywnością wzrasta poczucie kontroli nad życiem oraz zdolność do budowania satysfakcjonujących więzi.