<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 9go września 2024

Pracoholizm vs pasja – gdzie kończy się zaangażowanie, a zaczyna uzależnienie?

Często słyszymy, że praca powinna być naszą pasją – co jednak, gdy pasja przeradza się w obsesję? W erze intensywnego rozwoju zawodowego i nieustannej gonitwy za sukcesem łatwo przesunąć granicę między zdrowym zaangażowaniem a pracoholizmem. Czym różnią się te dwie postawy i jak zadbać, by entuzjazm do pracy nie doprowadził nas do wyniszczenia? W niniejszym artykule zbadamy, w ujęciu systemowym, subtelne różnice między pracą z pasji a uzależnieniem od niej.

Przyjrzymy się także, jakie sygnały mogą świadczyć o niebezpiecznym zbliżaniu się do pracoholizmu, jak wpływa on na relacje rodzinne i dlaczego często wymaga nie tylko indywidualnej zmiany, ale też reorganizacji w całym systemie rodzinnym. Gotowi na przyjrzenie się swoim nawykom i motywacjom? Zapraszam do lektury.

1. Jak odróżnić pasję do pracy od pracoholizmu?

Pracoholizm bywa mylony z pozytywnym zaangażowaniem w pracę, jednak istnieje kilka wyraźnych różnic:

• Czy praca daje Ci energię i satysfakcję, czy raczej czujesz, że „musisz” pracować, bo w innym razie dopada Cię lęk i poczucie winy?
• Czy potrafisz odpocząć i cieszyć się innymi aktywnościami, czy rezygnujesz z wakacji i czasu z rodziną, bo uważasz, że praca jest najważniejsza?
• Czy utrzymujesz granice między pracą a życiem osobistym, czy ciągle sięgasz po telefon i skrzynkę mailową, nawet w porze snu?

Jeśli w pracy motywuje Cię głównie radość tworzenia i rozwijania się, a jednocześnie potrafisz się od niej oderwać, by spędzić czas z bliskimi – prawdopodobnie masz do czynienia z pasją. Pracoholizm to natomiast ciągłe dążenie do zadań zawodowych mimo szkód w innych sferach życia, a nawet wbrew własnemu zdrowiu.

2. Dlaczego pracoholizm bywa mylony z sukcesem i ambicją?

Współczesna kultura często chwali tych, którzy „dają z siebie 110%” i zdobywają kolejne szczeble kariery. Czy to automatycznie pracoholicy? Nie zawsze, ale:

• Wysoka poprzeczka społeczna: „Mierz wysoko, osiągaj sukces” – takie hasła wzmacniają przekonanie, że powinniśmy nieustannie się rozwijać, co bywa pożywką dla pracoholizmu.
• Pochwała zapracowania: W niektórych środowiskach brak wolnego czasu jest „powodem do dumy”, jako dowód zaangażowania.
• System rodzinny: Jeśli rodzice również nie odpoczywali i zawsze stawiali pracę na pierwszym miejscu, możemy myśleć, że to normalne i nie dostrzegać, kiedy przekraczamy zdrowe granice.

Z systemowego punktu widzenia, rodzina i bliscy w pewien sposób uczestniczą w podtrzymywaniu wzorca pracoholizmu – np. chwalą nas za każdą nadgodzinę, nie zauważając negatywnych konsekwencji. W efekcie mamy wrażenie, że wszystko jest w porządku, bo otoczenie docenia nasz „wysiłek”.

3. Jakie sygnały mogą świadczyć o pracoholizmie?

Nie zawsze łatwo jest zauważyć, kiedy przekraczamy granicę pasji i popadamy w uzależnienie od pracy. W nurcie systemowym zachęcamy do obserwowania nie tylko siebie, ale i sygnałów w całym otoczeniu. Oto kilka oznak:

• Zaniedbywanie relacji rodzinnych i przyjacielskich: Partner czy dzieci sygnalizują, że brak Cię przy ważnych wydarzeniach, a Ty tłumaczysz się priorytetem pracy.
• Trudności z wyłączeniem się po godzinach: Nie potrafisz odpocząć, cały czas myślisz o zadaniach zawodowych, masz trudności ze snem.
• Wysoki poziom stresu i objawy psychosomatyczne: Częste bóle głowy, problemy z kręgosłupem, nadmierne zmęczenie.
• Poczucie winy podczas odpoczynku: Kiedy masz wolną chwilę, zaczynasz czuć dyskomfort, bo wydaje Ci się, że marnujesz czas.

Warto uważnie spojrzeć, czy te elementy pojawiają się w Twoim życiu. Czasem rodzina stara się sygnalizować problem, ale pracoholik może go bagatelizować, uznając, że to „normalny etap drogi do sukcesu”.

4. Czy pracoholizm zawsze dotyczy tylko jednej osoby, czy wpływa na całą rodzinę?

W nurcie systemowym wiemy, że praca w nadmiernym wymiarze wpływa nie tylko na pracoholika, ale i na wszystkich wokół niego. Rodzina często przejmuje skutki jego niedostępności emocjonalnej:

• Partner może czuć się ignorowany, samotny w obowiązkach domowych.
• Dzieci mogą odczuwać brak wsparcia i zainteresowania ze strony jednego z rodziców.
• Napięcie i konflikty w domu rosną, bo tryb życia pracoholika narzuca cały rytm rodziny.

Często rodzina próbuje kompensować brak zaangażowania osoby przepracowanej. Z czasem może też nauczyć się funkcjonować „bez niego/niej”, co potęguje poczucie wyobcowania pracoholika. W efekcie dochodzi do destrukcji więzi i głębokich kryzysów, np. w małżeństwie.

5. Jak skutecznie zachować równowagę między pasją a zdrowym podejściem do pracy?

Entuzjazm do pracy sam w sobie jest cenny. W nurcie systemowym kluczowe jest jednak, by zachować równowagę i nie poświęcać innych sfer życia w imię kariery. Oto kilka kroków, które mogą pomóc:

• Ustal priorytety: Zastanów się, co w tej chwili jest dla Ciebie najważniejsze. Nie wszystko musi mieć najwyższy priorytet jednocześnie.
• Rozdział czasu i planowanie odpoczynku: Zapisuj w kalendarzu nie tylko zadania zawodowe, ale i przestrzeń na regenerację, hobby, czas z rodziną.
• Delegowanie zadań w domu i w pracy: Jeśli masz możliwości, odciąż się – nie bierz wszystkiego na własne barki, naucz się prosić o pomoc.
• Otwarte rozmowy z bliskimi: W nurcie systemowym wierzymy, że komunikacja z rodziną pozwala uniknąć wielu konfliktów. Wyjaśnij, dlaczego praca jest dla Ciebie ważna i jak rodzina może Ci pomóc, ale też słuchaj, jak oni się z tym czują.
• Wsparcie terapeutyczne lub coachingowe: Jeśli czujesz, że mimo starań nie umiesz odpocząć i ciągle myślisz o pracy, rozmowa z profesjonalistą może pomóc odkryć głębsze przyczyny.

Ważne jest, by nie traktować zadań zawodowych jako jedynego źródła samooceny i radości, bo to właśnie ta koncentracja prowadzi do niebezpiecznego przechyłu w stronę pracoholizmu.

Zakończenie i wezwanie do działania

Linia między pasją a uzależnieniem od pracy bywa cienka, zwłaszcza w kulturze, która tak wysoko ceni sukces zawodowy i rezultaty. „Pracuj ciężko, a dojdziesz na szczyt” – tak brzmi hasło, ale nie dodaje się często, że zbyt intensywna praca może zaszkodzić relacjom rodzinnym, zdrowiu fizycznemu i psychicznemu. W nurcie systemowym podkreślamy, że w grę wchodzi więcej niż tylko Twoja kariera – istnieje także Twoja rodzina i bliscy, którzy ponoszą skutki Twoich wyborów.

Nie oznacza to, że masz porzucić ambicje czy pasje. Wręcz przeciwnie – pracuj z radością i entuzjazmem, ale dbaj o równowagę. Regularnie sprawdzaj, czy nie zatracasz się w zadaniach, które mogłyby poczekać, i czy nie odsuwasz na bok ważnych relacji. Ucz się mówić „nie”, stawiać granice i delegować odpowiedzialność. A jeśli czujesz, że pracoholizm wszedł w Twoje życie zbyt głęboko – rozważ konsultację z terapeutą, by spojrzeć na sprawę szerzej, również w kontekście rodzinnym i relacji społecznych.

Pracoholizm może pozornie przynosić satysfakcję zawodową, ale w dłuższej perspektywie często jest przyczyną wyniszczenia i braku autentycznego szczęścia. Pamiętaj: prawdziwa pasja do pracy nie musi oznaczać rezygnacji ze zdrowych granic – można kochać to, co się robi, jednocześnie pozostawiając przestrzeń na odpoczynek, bliskie związki i troskę o siebie. Takie holistyczne podejście jest kwintesencją zdrowego balansu między życiem zawodowym a prywatnym.