Poznań, 8go listopada 2024
Obojętność emocjonalna – brak emocji, przyczyny, objawy i pokonanie apatii
Czasami przychodzą do mojego gabinetu osoby, które mówią: „Już nic mnie nie cieszy. Wszystko jest mi obojętne. Nawet rzeczy, które kiedyś uwielbiałem/am”. Brzmi znajomo? Obojętność emocjonalna, czyli poczucie odrętwienia emocjonalnego, apatii czy braku uczuć, jest coraz częściej spotykanym problemem. To stan, w którym nie odczuwamy ani radości, ani smutku – wszystko wydaje się szare i bez znaczenia.
W tym artykule opowiem, jak z perspektywy psychologii systemowej rozumiemy ten stan. Jakie są jego przyczyny, jak rozpoznać objawy, i przede wszystkim – co można zrobić, by odzyskać kontakt ze swoimi emocjami. Przeczytaj historie ludzi, którzy mierzyli się z emocjonalnym odrętwieniem i zobacz, jak zaczęli odzyskiwać kontrolę nad swoim życiem.
1. Czym jest obojętność emocjonalna i jak ją rozpoznać?
Anna, młoda kobieta po trzydziestce, przyszła do mnie, mówiąc: „Żyję, ale jakby obok własnego życia. Mam rodzinę, dobrą pracę, ale to wszystko mnie nie rusza. Jakbym straciła umiejętość przeżywania”. Tak właśnie można opisać obojętność emocjonalną – stan odcięcia od własnych uczuć, który często pojawia się stopniowo. Nie jest to po prostu zły nastrój czy smutek – to raczej brak jakiegokolwiek nastroju.
Objawy obojętności emocjonalnej to przede wszystkim:
- Brak zainteresowania rzeczami, które kiedyś sprawiały przyjemność.
- Poczucie pustki lub obojętności wobec bliskich.
- Problemy ze skupieniem uwagi i motywacją.
- Trudność w podejmowaniu decyzji – „wszystko jest tak samo bez znaczenia”.
Z punktu widzenia systemowego, obojętność często świadczy o tym, że gdzieś w naszym życiu (rodzinie, relacji, pracy) jest napięcie lub konflikt, od którego musimy się emocjonalnie odciąć, aby móc funkcjonować.
2. Jakie są przyczyny emocjonalnego odrętwienia?
Obojętność emocjonalna nie pojawia się bez przyczyny. Z moich doświadczeń wynika, że często jest ona reakcją obronną – umysł odcina się od emocji, gdy są zbyt bolesne lub trudne do zniesienia. Może się to dziać na skutek:
- Długotrwałego stresu lub przemęczenia: Gdy system nerwowy jest przeciążony, zaczyna chronić się, „wyłączając” emocje.
- Niewyrażonych emocji w rodzinie lub związku: Marta, jedna z moich klientek, opowiadała, jak przez lata tłumiła swoje niezadowolenie i frustrację wobec męża. W końcu przestała odczuwać cokolwiek, bo jej uczucia stały się zbyt trudne do uniesienia.
- Traumy lub bolesnych przeżyć: Często nieuświadomionych – jak strata bliskiej osoby czy bolesne rozstanie.
- Depresji lub stanów lękowych: Emocjonalne odrętwienie bywa jednym z symptomów tych zaburzeń.
W podejściu systemowym przyglądamy się nie tylko człowiekowi, ale całemu kontekstowi, w jakim on żyje. Zadajemy pytanie: „Od czego Twoja obojętność próbuje Cię chronić?”.
3. Jak obojętność emocjonalna wpływa na relacje rodzinne i społeczne?
Kiedy nasze emocje „gasną”, zaczynają cierpieć także nasi bliscy. Karol, który przyszedł do mnie wraz ze swoją żoną, powiedział: „Nie rozumiem, co się stało z moją żoną. Kiedyś śmiała się, była blisko. Dziś jest jak za szybą”. Obojętność może być interpretowana jako chłód, brak zainteresowania, a nawet odrzucenie – co w efekcie prowadzi do konfliktów, samotności, poczucia winy i oddalenia.
System rodzinny zaczyna funkcjonować w napięciu – dzieci mogą mieć poczucie, że coś zrobiły źle, partnerzy oddalają się od siebie. Paradoksalnie, ta obojętność to wołanie o pomoc – „jestem przeciążony/a emocjonalnie, nie potrafię sobie poradzić”.
4. Jak pokonać emocjonalną obojętność – pierwsze kroki
Czy da się pokonać obojętność? Tak, choć jest to proces wymagający czasu, cierpliwości i odwagi. Zawsze zaczynam od prostych kroków:
- Rozpoznaj, co czujesz (lub czego nie czujesz): Zacznij nazywać swoje stany, nawet jeśli to tylko „pustka” lub „brak”.
- Przyjrzyj się swoim relacjom: Czy jest coś, czego w nich nie wyrażasz? Czy tłumisz jakąś emocję wobec kogoś bliskiego?
- Zredukuj stres i przeciążenie: Emocje wracają, gdy zmniejszymy presję – zadbaj o odpoczynek, ogranicz obowiązki, które cię przytłaczają.
- Wprowadź drobne rytuały przyjemności: Nawet, gdy na początku nie czujesz radości – spacer, ulubiona muzyka czy książka mogą zacząć przywracać kontakt z odczuwaniem.
W pracy systemowej często zachęcamy do tego, by w rodzinie mówić o trudnościach wprost – zamiast je tłumić. Bo kiedy emocje zaczynają być nazywane, odrętwienie słabnie.
5. Czy psychoterapia systemowa pomaga w odzyskaniu kontaktu z emocjami?
Psychoterapia systemowa pomaga zrozumieć, dlaczego nasze emocje się wycofały. Czasem to kwestia konfliktów, czasem ukrytych urazów z dzieciństwa, a czasem po prostu potrzeby reorganizacji życia. Dzięki terapii możemy:
- Znaleźć źródło obojętności i zacząć je rozwiązywać.
- Nauczyć się ponownie komunikować swoje emocje.
- Zbudować zdrowsze relacje z rodziną i bliskimi, co często pozwala emocjom powrócić.
Terapia daje przestrzeń na przeżycie tego, co trudne, w bezpieczny sposób – i powolne odzyskiwanie kontaktu z sobą.
Zakończenie i wezwanie do działania
Jeżeli odczuwasz emocjonalną obojętność – nie ignoruj tego. To ważny sygnał od Twojej psychiki, że potrzebujesz wsparcia, zmiany, troski. Nie musisz mierzyć się z tym sam/a. Opowiedz o tym bliskim, sięgnij po pomoc specjalisty, pozwól sobie na odpoczynek i zacznij powoli nazywać swoje emocje. Nawet pustkę.
Powrót emocji jest możliwy – i jest piękną drogą powrotu do pełni życia.
