<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 2go grudnia 2024

Nadmierna kontrola w relacjach – skąd bierze się przymus kontrolowania innych i jak sobie z nim radzić?

Wiele osób, które trafiają do mojego gabinetu, mówi: „Nie umiem przestać kontrolować”, albo odwrotnie: „Nie mogę wytrzymać, bo partner ciągle mnie kontroluje”. Nadmierna kontrola w relacjach to często problem ukryty za fasadą troski, zaangażowania lub miłości. Jednak w rzeczywistości może ona niszczyć bliskość i zaufanie. Skąd bierze się potrzeba ciągłego kontrolowania innych ludzi? I jak sobie poradzić, jeśli zauważamy ten problem u siebie lub swoich bliskich?

W tym artykule przedstawię Ci, jak psychologia systemowa tłumaczy potrzebę kontrolowania innych osób, jakie są jej ukryte przyczyny oraz jak odzyskać równowagę w swoich relacjach.

1. Dlaczego pojawia się potrzeba kontroli w relacjach?

Kasia przyszła na terapię z poczuciem winy: „Ciągle sprawdzam, co robi mój mąż. Nie umiem przestać”. Potrzeba kontrolowania innych często bierze się z poczucia zagrożenia i lęku przed utratą stabilności lub bezpieczeństwa. Osoba kontrolująca podświadomie wierzy, że kontrola pozwoli jej uniknąć cierpienia, zdrady czy odrzucenia.

Najczęstsze przyczyny nadmiernej kontroli to:

• lęk przed porzuceniem lub utratą bliskiej osoby;
• brak zaufania (do siebie lub innych);
• niskie poczucie własnej wartości (potrzeba ciągłego potwierdzania swojej ważności przez kontrolę);
• doświadczenia z dzieciństwa (np. nadmierna kontrola ze strony rodziców lub odwrotnie – chaos i brak kontroli).

2. Jak rozpoznać nadmierną kontrolę w relacji?

Kiedy Tomek zaczął terapię, powiedział: „Myślałem, że tylko dbam o moją partnerkę, ale ona mówi, że się dusi”. Czasami kontrola wygląda niewinnie – przypomina troskę czy zaangażowanie. Jednak granica między troską a kontrolą jest cienka.

Objawy nadmiernej kontroli w relacji:

• ciągłe sprawdzanie partnera (np. telefonów, wiadomości, planów);
• uczucie napięcia i niepokoju, gdy partner robi coś samodzielnie;
• narzucanie własnych decyzji i rozwiązań;
• złość lub frustracja, gdy druga osoba zachowuje się inaczej niż oczekiwaliśmy.

Jeśli rozpoznajesz te symptomy, warto przyjrzeć się głębiej swoim emocjom i zachowaniom.

3. Co mówi o Tobie potrzeba kontrolowania innych?

W systemowym podejściu patrzymy na nadmierną kontrolę jako na sygnał głębszych potrzeb. Ania, jedna z moich pacjentek, odkryła, że kontroluje swojego męża, bo sama czuje się niepewna i zagrożona w związku. Kiedy to zrozumiała, mogła zacząć pracować nad swoimi emocjami, zamiast kontrolować partnera.

Nadmierna kontrola mówi nam często o:

• potrzebie bezpieczeństwa („boję się, że coś stracę”);
• potrzebie miłości i akceptacji („boję się, że ktoś mnie odrzuci”);
• potrzebie znaczenia i uznania („tylko wtedy czuję się ważny, gdy kontroluję sytuację”).

Zrozumienie tych potrzeb to klucz do zmiany.

4. Jak radzić sobie z własnym przymusem kontroli?

Marek, którego poznałam podczas terapii, bardzo chciał przestać kontrolować swoją dziewczynę. Powiedziałam mu: „Zamiast walczyć z kontrolą, spróbuj zastanowić się, co się stanie, gdy jej nie będzie?”. Marek odkrył, że boi się odrzucenia. Zaczął uczyć się mówić partnerce o swoim lęku zamiast kontrolować jej zachowania.

Kilka kroków, które możesz zastosować, by zmniejszyć potrzebę kontroli:

• Rozpoznaj emocję, która stoi za kontrolą (np. strach, lęk, poczucie winy).
• Powiedz o niej partnerowi („Kontroluję Cię, bo się boję, że odejdziesz. Nie chcę tego robić, ale potrzebuję Twojego wsparcia”).
• Ucz się tolerować niepewność – pozwól drugiej osobie mieć własne decyzje i przestrzeń.
• Skorzystaj z terapii – praca z psychologiem może pomóc Ci zrozumieć, dlaczego kontrola jest dla Ciebie ważna.

5. Jak reagować, gdy ktoś próbuje Cię nadmiernie kontrolować?

Jeśli jesteś osobą kontrolowaną, pamiętaj, że masz prawo stawiać granice. Monika przez lata żyła pod ciągłą kontrolą męża. W trakcie terapii zrozumiała, że musi zacząć mówić: „Stop, nie zgadzam się na to”. To trudne, ale konieczne.

Co możesz zrobić, jeśli jesteś kontrolowany/a?

• Wyraźnie określ swoje granice („Nie chcę, żebyś przeglądał/a mój telefon”).
• Powiedz, jak się z tym czujesz („Czuję się ograniczany/a, gdy mnie kontrolujesz”).
• Zapytaj, co się dzieje („Widzę, że się boisz – powiedz mi, co się dzieje?”).
• Rozważ skorzystanie z terapii par lub rodzinnej, by zbudować nowe wzorce komunikacji.

Zakończenie i wezwanie do działania

Nadmierna kontrola w relacjach nie musi niszczyć Twojego życia. Możesz ją zrozumieć i zmienić, zaczynając od rozpoznania własnych emocji oraz potrzeb, które się za nią kryją. Jeśli dostrzegasz ten problem u siebie – zacznij od drobnego kroku: porozmawiaj szczerze z bliską osobą o swoich uczuciach.

Pamiętaj, że prawdziwa bliskość pojawia się wtedy, gdy uczymy się ufać – zarówno innym, jak i sobie. Warto zrobić ten krok już dziś.