<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 2go kwietnia 2023

Kiedy rodzice się rozstają – jak wspierać dziecko, które ma „dwa domy”?

Rozstanie rodziców to jedno z najbardziej stresujących doświadczeń dla całej rodziny. Dziecko, które przez długi czas żyło w poczuciu stabilności, nagle mierzy się z informacją, że mama i tata nie będą już wspólnie tworzyć jednego domu. Trudna emocjonalnie sytuacja często budzi niepewność, lęk czy nawet złość. Jak pomóc dziecku odnaleźć się w tej nowej rzeczywistości, w której „jedno serduszko” musi na nowo zrozumieć koncepcję „dwóch domów”? W mojej pracy psychoterapeutycznej zauważam, że kluczem do wsparcia dziecka w takim momencie jest otwarta komunikacja, empatia i odpowiednie ustalenia między rodzicami.

W tym artykule pokażę Ci, dlaczego szczerość wobec dziecka i jego emocji jest tak ważna w trakcie rozstania, jak budować poczucie bezpieczeństwa w obliczu zmian oraz w jaki sposób unikać konfliktów lojalności, które często pojawiają się w rodzinach patchworkowych czy rozdzielonych.

1. Rozmowa – klucz do zrozumienia dziecięcych emocji

Kiedy dzieci słyszą, że mama i tata się rozstają, w ich głowach rodzi się wiele pytań i obaw: „Co to znaczy? Gdzie teraz będę mieszkać? Czy już nie będziemy rodziną?”. Wielu rodziców odkłada taką rozmowę z lęku, że będzie ona trudna lub bolesna. Jednak brak jasnych informacji może budzić jeszcze większy niepokój.

• Szczerość i prosty język: Wyjaśnij dziecku sytuację w sposób dostosowany do jego wieku. Unikaj zbyt skomplikowanych wyjaśnień, ale też nie bagatelizuj sprawy, mówiąc: „Nic się nie zmieni”. Dziecko potrzebuje wiedzieć, że to ważne wydarzenie.
• Zadawaj pytania otwarte: Zapytaj, co dziecko czuje i czego się boi. To pokaże, że jego opinia i emocje są dla Ciebie istotne. Jeśli nie chce mówić od razu, daj mu czas – ważne, by wiedziało, że zawsze może przyjść z pytaniami.
• Podkreśl miłość obojga rodziców: Upewnij dziecko, że rozstanie nie dotyczy jego winy i że zarówno mama, jak i tata wciąż je kochają. To buduje w nim poczucie, że mimo zmian nie jest osamotnione.

Choć taka rozmowa może okazać się trudna emocjonalnie dla Ciebie, pamiętaj, że dziecko często przeżywa jeszcze silniejsze uczucia. Wzajemna szczerość i otwartość łagodzą niepewność i pozwalają Wam razem przejść przez ten okres.

2. Budowanie bezpieczeństwa w dwóch domach

Rozstanie rodziców oznacza zazwyczaj, że dziecko będzie spędzało czas w dwóch miejscach. Kluczową kwestią jest zapewnienie mu poczucia stabilizacji pomimo nowej sytuacji. Oto kilka pomysłów:

1. Konsultujcie się co do rutyny
   Nawet jeśli nie mieszkacie już razem, warto uzgodnić pewne zasady: podobne godziny posiłków, spania, czy odrabiania lekcji. Dzięki temu dziecko czuje ciągłość i ma wrażenie, że świat nie obrócił się całkowicie do góry nogami.
2. Stwórz przestrzeń dla dziecka w obu domach
   Jeżeli to możliwe, postaraj się, by w nowym miejscu zamieszkania dziecko miało swój kąt lub pokój z ulubionymi zabawkami czy dekoracjami. Taki „własny” kawałek przestrzeni sprzyja poczuciu przynależności i bezpieczeństwa.
3. Unikaj krytykowania drugiego rodzica
   Choć emocje mogą być skomplikowane, ważne, by nie obciążać dziecka negatywnymi ocenami pod adresem byłego partnera. Maluch potrzebuje mieć pozytywny obraz zarówno mamy, jak i taty, by uniknąć konfliktu lojalności.

Gdy dziecko czuje, że rodzice starają się współpracować przynajmniej w kwestiach dotyczących jego potrzeb, łatwiej przyjmuje zmiany i czuje się kochane w obu miejscach.

3. Konflikt lojalności – jak go uniknąć?

Wielu rozstających się rodziców nieświadomie wpędza dziecko w sytuację, w której musi opowiedzieć się po czyjejś stronie. Na przykład, kiedy jeden rodzic mówi źle o drugim lub oczekuje, że dziecko będzie zdawać szczegółowe relacje z tego, co dzieje się w drugim domu.

• Nie pytaj o sekrety drugiego rodzica: Unikaj zadawania pytań typu: „A co tata robił przez weekend?” z wyraźnym tonem podejrzenia. Dziecko nie powinno czuć się posłańcem informacji.
• Szanowny ton rozmów o byłym partnerze: Jeśli już musisz skrytykować jakiś aspekt zachowania byłej partnerki/partnera, unikaj przy dziecku ostrych słów. Lepiej powiedzieć: „Z tatą mamy inne zdanie na ten temat, ale to nasza sprawa” niż „Tata nigdy nie myśli o Tobie” czy „Twoja mama jest nieodpowiedzialna”.
• Pozwalaj dziecku kochać oboje rodziców: Dziecko ma prawo do wyrażania uczuć wobec każdego z was, bez konieczności wybierania, kogo „lubi bardziej” czy „bardziej potrzebuje”.

Unikanie konfliktu lojalności to jedna z najważniejszych kwestii w zapewnieniu dziecku zdrowego rozwoju emocjonalnego. Pamiętaj, że maluch lub nastolatek wciąż chce mieć oboje rodziców w swoim życiu – nawet jeśli od teraz spotyka się z nimi osobno.

4. Jak wspierać dziecko w wyrażaniu emocji?

Rozstanie rodziców to dla dziecka silny impuls emocjonalny: smutek, złość, dezorientacja czy poczucie winy mogą przeplatać się ze sobą. Dlatego istotne jest, by pomóc dziecku rozpoznawać i nazywać te uczucia, zamiast je tłumić. Oto kilka sugestii:

1. Nazywaj emocje
   Zamiast pytać: „Dlaczego tak się denerwujesz?”, powiedz: „Widzę, że jesteś zły lub smutny – możesz mi o tym opowiedzieć?”. W ten sposób dziecko uczy się rozróżniać stany emocjonalne.
2. Akceptuj płacz i złość
   Nie mów: „Przestań płakać” lub „Złość nic nie da”. Emocje same w sobie nie są złe – można za to pracować nad sposobem, w jaki je wyrażamy (np. rozmowa zamiast krzyku).
3. Zapewnij bezpieczną przestrzeń
   Czasami dziecko może chcieć wyładować złość, np. poprzez rysunek lub sport. Stwórz mu okazję do takiej aktywności, pokazując, że rozumiesz jego potrzebę uwolnienia napięcia.

Poza tym pamiętaj, by nie oczekiwać, że dziecko będzie zawsze spokojne. To naturalne, że przeżywa szeroki wachlarz emocji, zwłaszcza w okresie tak dużych zmian.

5. Kiedy potrzebna jest dodatkowa pomoc?

Choć wielu rodziców świetnie radzi sobie z towarzyszeniem dziecku w trakcie rozwodu czy rozstania, bywają sytuacje, gdy profesjonalne wsparcie okazuje się niezbędne. Rozważ konsultację z psychologiem lub psychoterapeutą, jeśli:

• Zmiana w zachowaniu dziecka jest nagła i drastyczna (np. izoluje się, ma koszmary, przejawia agresję wobec siebie lub innych).
• Masz wrażenie, że nie radzisz sobie z własnymi emocjami i przez to trudno Ci pomóc dziecku.
• Dziecko odmawia rozmowy, zamyka się w sobie, unika kontaktu z przyjaciółmi.

Specjalista pomoże zdiagnozować źródło problemów i podpowie, jakie kroki podjąć, by dziecko czuło się bezpieczniej w nowej sytuacji rodzinnej. Warto pamiętać, że sięganie po pomoc nie jest porażką, lecz wyrazem troski o dobro dziecka i swoje własne.

Podsumowanie – miłość nie musi zniknąć mimo dwóch domów

Kiedy rodzice się rozstają, dziecko często odczuwa lęk, smutek czy złość wynikające z niepewności i żalu. Zadaniem dorosłych jest stworzenie warunków, w których te emocje zostaną zauważone i zaakceptowane. Otwarta komunikacja, poszanowanie potrzeb dziecka, unikanie konfliktów lojalności oraz zapewnienie stabilnych zasad i rutyny mogą pomóc maluchowi odnaleźć się w sytuacji „dwóch domów” bez utraty poczucia przynależności.

Pamiętaj, że mimo rozstania nadal możecie oboje kochać i troszczyć się o dziecko, pokazując mu, że wasza rodzina wciąż istnieje, choć wygląda inaczej niż dotychczas. Warto podjąć wysiłek, by współpracować, a nie rywalizować – dla dobra dziecka i waszej wspólnej przyszłości. Jeśli jednak to wszystko staje się zbyt trudne, nie wahaj się szukać wsparcia – zarówno dla siebie, jak i dla dziecka. Nie jesteś z tym sam/a, a odpowiednia pomoc może bardzo ułatwić przejście przez proces rozstania w sposób możliwie najmniej obciążający dla każdej ze stron.