Poznań, 15go lutego 2021
Jak zachowuje się osoba z ADHD?
Zaburzenie aktywności i uwagi, zwane potocznie ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), od lat wzbudza duże zainteresowanie wśród specjalistów, rodziców, nauczycieli i samych osób borykających się z tym wyzwaniem. Choć często kojarzy się je głównie z dziećmi, szczególnie tymi bardzo ruchliwymi, w rzeczywistości ADHD może również dotyczyć dorosłych – a jego objawy potrafią znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. W mojej praktyce terapeutycznej często spotykam się z przypadkami, w których problemy z koncentracją czy impulsywnością ciągną się od wczesnego dzieciństwa aż po dorosłość, co może utrudniać budowanie satysfakcjonujących relacji, stabilnej ścieżki zawodowej i poczucia własnej wartości.
Osoby z ADHD bywają postrzegane jako chaotyczne, nieuważne, rozgadane czy niezdyscyplinowane. W rzeczywistości za tymi trudnościami stoją bardzo konkretne mechanizmy neurobiologiczne. Zaburzenie to wpływa bowiem na pracę ośrodkowego układu nerwowego, co przekłada się na problemy w zakresie samoregulacji, planowania czy hamowania niektórych impulsów. Jednocześnie wielu pacjentów cechuje duża wrażliwość, kreatywność i otwartość na nowe wyzwania – jednak aby w pełni rozwinąć swój potencjał, często potrzebują odpowiedniego wsparcia oraz zrozumienia ze strony otoczenia.
W niniejszym artykule przyjrzymy się temu, jak najczęściej zachowuje się osoba z ADHD – zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu. Omówimy cechy charakterystyczne, typowe objawy oraz wskażemy, jak może wyglądać proces diagnozy i terapii. Ponadto postaram się pokazać, w jaki sposób podejście systemowe – czyli uwzględniające kontekst rodzinny i społeczny – może wspomóc skuteczne radzenie sobie z wyzwaniami, jakie niesie ze sobą ADHD. Z mojego doświadczenia wynika, że kompleksowe, życzliwe podejście do problemu jest kluczem do sukcesu – zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych. Zapraszam do lektury!
1. Czym jest ADHD i skąd się bierze?
ADHD, czyli Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Deficytem Uwagi, zostało oficjalnie opisane jako zaburzenie neurorozwojowe, które może obejmować trzy główne obszary: nadpobudliwość, impulsywność oraz trudności w skupieniu uwagi. Przyczyną tego zaburzenia są przede wszystkim czynniki biologiczne i genetyczne wpływające na pracę mózgu, a konkretnie na neuroprzekaźniki (dopaminę i noradrenalinę) w korze przedczołowej. Innymi słowy, pewne obszary mózgu u osób z ADHD nie funkcjonują tak, jak u osób bez tego zaburzenia, co może prowadzić do specyficznych wzorców zachowania.
Współcześnie nie ma już wątpliwości co do tego, że ADHD nie jest wyłącznie „modnym terminem”, który usprawiedliwia niewłaściwe zachowanie dziecka w szkole. To realne i potwierdzone licznymi badaniami zaburzenie, mające złożone podłoże neurologiczne. W mojej pracy psychoterapeutycznej w nurcie systemowym często spotykam się z rodzinami, w których kilka osób – na przestrzeni pokoleń – przejawia cechy zgodne z diagnozą ADHD. Dziedziczenie pewnych cech temperamentu czy podatności na zaburzenia uwagi może odgrywać bardzo istotną rolę w funkcjonowaniu całego systemu rodzinnego.
Zrozumienie, że ADHD wynika przede wszystkim z uwarunkowań biologicznych, pomaga przełamać stereotypowe myślenie w rodzaju: „On jest po prostu niegrzeczny i niewychowany”. Rzecz jasna, wychowanie oraz środowisko, w jakim dorasta osoba z ADHD, mają również duże znaczenie dla rozwoju objawów. Jeśli rodzice, nauczyciele czy otoczenie nie zapewnią odpowiedniego wsparcia, trudności związane z nadpobudliwością i brakiem koncentracji mogą się nasilać i prowadzić do wtórnych problemów – niskiej samooceny, problemów z samoakceptacją czy stanów lękowych.
1.1 Dlaczego ważne jest wczesne rozpoznanie?
Wczesne rozpoznanie ADHD u dzieci ma olbrzymie znaczenie, ponieważ umożliwia szybkie wdrożenie odpowiednich strategii wychowawczych i terapeutycznych. Dzięki temu można ograniczyć narastanie kłopotów w szkole, a także zapobiec powstawaniu konfliktów rodzinnych. Dziecko, które otrzyma adekwatną pomoc, łatwiej uczy się radzić sobie ze swoimi trudnościami i rozwijać mocne strony. W nurcie systemowym często podkreślam, że nie pracujemy wyłącznie z dzieckiem, ale z całym środowiskiem, w którym ono żyje. Praktyka pokazuje, że działania skoncentrowane tylko na jednym aspekcie (np. farmakoterapii bez wsparcia psychologicznego) są mniej skuteczne niż kompleksowe podejście.
Wczesne rozpoznanie pozwala także na zaplanowanie wsparcia edukacyjnego. Nauczyciele i wychowawcy, którzy wiedzą o diagnozie dziecka, mogą dostosować metody dydaktyczne do jego potrzeb. Na przykład umożliwiają częstsze przerwy, dostosowanie zadań wymagających dużej koncentracji, a przede wszystkim podchodzą bardziej empatycznie do sytuacji, w której uczeń nie jest w stanie skupić się na monotonnym zadaniu przez dłuższy czas. Z perspektywy rodzica ważne jest również, by nie traktować ADHD jako etykietki, lecz jako wskazówkę pozwalającą lepiej zrozumieć specyfikę funkcjonowania dziecka i skuteczniej je wspierać.
1.2 Wpływ ADHD na rozwój dziecka i dorosłego
Choć ADHD częściej kojarzy się z dzieciństwem, wcale nie „wychodzi się z niego” automatycznie po osiągnięciu pełnoletności. Wiele osób w dorosłym życiu nadal zmaga się z trudnościami w organizacji czasu, planowaniu czy kontrolowaniu impulsów. U dorosłych mogą pojawiać się dodatkowe problemy, takie jak niska samoocena, lęk społeczny czy trudności w utrzymaniu stałej pracy. W mojej pracy obserwuję, że nierozpoznane w dzieciństwie ADHD czasem prowadzi do błędnej interpretacji zachowań: dorosły jest uznawany za „nieodpowiedzialnego” czy „chaotycznego”, podczas gdy za tymi zachowaniami stoi zaburzenie wymagające terapii lub innych form wsparcia.
Rozwój człowieka z ADHD może przebiegać bardzo różnie w zależności od tego, w jakim stopniu otoczenie (rodzina, szkoła, partnerzy życiowi) rozumie specyfikę jego funkcjonowania. Zdarza się, że osoby z ADHD są niezwykle kreatywne, pełne energii i mają nietypowe, oryginalne pomysły. Jednak bez właściwej pomocy ich zapał może gasnąć, a brak umiejętności organizacji przyczyniać się do ciągłych porażek życiowych i problemów interpersonalnych. Dlatego tak ważne jest, by od najmłodszych lat uczyć dzieci z ADHD strategii radzenia sobie z trudnościami, a w życiu dorosłym kontynuować tę pracę poprzez terapię, coaching czy wsparcie farmakologiczne.
2. Jakie objawy ADHD najczęściej występują?
ADHD może manifestować się rozmaitymi objawami, które jednak zwykle skupiają się wokół trzech głównych obszarów: nadpobudliwości, impulsywności i trudności z utrzymaniem uwagi. Różnice w nasileniu czy rodzaju symptomów mogą być znaczne – nie każdy z ADHD biega non stop po klasie czy zapomina o terminach egzaminów. W rzeczywistości istnieje kilka podtypów ADHD: z przewagą nadpobudliwości, z przewagą zaburzeń uwagi oraz typ mieszany, łączący oba te aspekty. Rozpoznanie konkretnego typu ADHD może pomóc w dobraniu najlepszych metod wsparcia.
W kontekście zachowań obserwowanych na co dzień, wiele osób z ADHD sprawia wrażenie „bycia w ciągłym biegu”, szczególnie jeśli występuje komponent nadpobudliwości. Nierzadko też charakterystyczna jest trudność w dokańczaniu zadań – entuzjazm towarzyszący nowym projektom szybko opada i zanim dana osoba z ADHD skupi się na jednym obowiązku, zdąży rozpocząć kilka kolejnych. W mojej praktyce zauważam też, że pacjenci z ADHD niekiedy mają problemy z poczuciem czasu: mogą nie pojawiać się na umówionych spotkaniach, spóźniać się lub zapominać o ważnych terminach.
Z drugiej strony objawem często pomijanym jest ogromna podatność na bodźce zewnętrzne – hałas, nadmiar informacji wizualnych, a nawet intensywne zapachy mogą rozpraszać uwagę osoby z ADHD i powodować przeciążenie. Dlatego w nurcie systemowym zwracamy uwagę na cały kontekst życia pacjenta: czy jego środowisko domowe jest odpowiednio uporządkowane, czy szkoła lub miejsce pracy oferuje warunki sprzyjające skupieniu, czy partnerzy i członkowie rodziny rozumieją potrzebę organizacji przestrzeni.
2.1 Nadpobudliwość i impulsywność
Nadpobudliwość ruchowa to jeden z najbardziej kojarzonych z ADHD objawów. Przejawia się w nieustannym poruszaniu się, wierceniu, stukaniu palcami czy machaniu nogą. U dzieci zobaczymy to w postaci ciągłego biegania po korytarzu, w dorosłości – częste wychodzenie z biura czy niemożność wysiedzenia na długim zebraniu. Z kolei impulsywność oznacza trudność w zatrzymaniu się, przemyśleniu sprawy i dopiero późniejszym działaniu. W praktyce wygląda to tak, że osoba z ADHD potrafi „wyskoczyć” z pomysłem bez zastanowienia, często przerywa innym w rozmowie albo natychmiast reaguje emocjonalnie na różne bodźce.
Takie zachowania bywają źródłem nieporozumień i konfliktów w relacjach – zarówno w domu, jak i w szkole czy w miejscu pracy. Otoczenie może odbierać osobę z ADHD jako niecierpliwą, egocentryczną lub lekceważącą zasady współżycia społecznego. W moim gabinecie często podkreślam, że nie chodzi tu o brak szacunku, lecz o wewnętrzną trudność z „zahamowaniem” reakcji, która u osób bez ADHD przychodzi naturalnie. Pomagają ćwiczenia i techniki autopoznania, które pozwalają lepiej zarządzać impulsywnością, ale także wsparcie ze strony bliskich, polegające na cierpliwym reagowaniu i stawianiu granic.
2.2 Deficyt uwagi i trudności w skupieniu
Najbardziej charakterystycznym problemem w ADHD, zwłaszcza w podtypie z przewagą zaburzeń uwagi, jest trudność w utrzymaniu koncentracji na jednej czynności przez dłuższy czas. U dzieci objawia się to brakiem skupienia na lekcjach, gubieniem przyborów szkolnych, zapominaniem o zadaniach domowych. U dorosłych – odkładaniem zadań na później, nieumiejętnością kończenia projektów czy rozkojarzeniem podczas rutynowych czynności. Czasami jednak osoby z ADHD doświadczają „hiperfokusa”, czyli sytuacji, w której mocno wkręcają się w konkretną aktywność i potrafią spędzać wiele godzin, skupiając się właśnie na tym jednym zadaniu.
Taki dysonans – od rozproszenia uwagi do intensywnego hiperfokusa – bywa dezorientujący zarówno dla samej osoby z ADHD, jak i dla jej otoczenia. „Przecież potrafisz się skupić na tym, co cię interesuje, więc czemu nie możesz się zmusić, by skoncentrować się na innych rzeczach?” – to pytanie słyszą często moi pacjenci od swoich przełożonych lub bliskich. Tymczasem warto mieć świadomość, że ADHD nie oznacza braku zdolności do koncentracji per se, tylko trudność w jej elastycznym przenoszeniu między różnymi zadaniami. Rozwiązaniem bywa m.in. wprowadzenie planów dnia, zadań rozpisanych w krótkich blokach czasowych czy technik ułatwiających przerzucanie uwagi.
2.3 Kłopoty z organizacją i planowaniem
Kiedy zbierzemy razem nadpobudliwość, impulsywność oraz trudności w koncentracji, nietrudno wyobrazić sobie, że wiele osób z ADHD ma też kłopoty z organizacją i planowaniem. Konsekwencją może być spóźnianie się na spotkania, gubienie dokumentów czy niewywiązywanie się z terminów. To z kolei przekłada się na wysoką ilość stresu i konfliktów – zarówno w szkole (dziecko, które ciągle zapomina zeszytów czy prac domowych), jak i w dorosłym życiu (pracownik niepotrafiący zapanować nad kalendarzem).
W nurcie systemowym zachęcam pacjentów oraz ich rodziny do wypracowania pewnych struktur i strategii, które minimalizują chaos. Mogą to być wspólne tablice do planowania posiłków, terminarze na widoku czy aplikacje w telefonie, które przypominają o ważnych zadaniach. Na poziomie relacji ważna jest z kolei umiejętność elastycznego reagowania na trudności i ustalanie realnych oczekiwań. Jeśli oczekujemy od osoby z ADHD, że zawsze będzie perfekcyjnie zorganizowana, szybko doprowadzimy do frustracji po obu stronach. Istotne jest znalezienie równowagi pomiędzy potrzebą ustrukturyzowania codzienności a docenianiem kreatywności i spontaniczności, którą często przejawiają ludzie z ADHD.
3. Jak rozpoznać ADHD u dorosłych?
Choć ADHD najczęściej diagnozowane jest w dzieciństwie, coraz częściej zauważamy przypadki, w których osoba dopiero w dorosłości uświadamia sobie źródło swoich trudności. Czasem dorośli trafiają do mojego gabinetu z powodu problemów w pracy czy kryzysu w relacjach. Podczas rozmowy okazuje się, że od dawna zmagają się z chaosem w życiu osobistym, trudnościami w skupieniu, a jednocześnie zawsze mieli łatkę „tego, co nie słucha” albo „wiecznie spóźnionego”. W takich sytuacjach podejrzenie ADHD staje się bardzo prawdopodobne.
Diagnoza ADHD u dorosłych bywa wyzwaniem, ponieważ wymaga dokładnego prześledzenia historii funkcjonowania od dzieciństwa. Lekarz psychiatra lub psycholog najczęściej zadaje pytania o to, jak dana osoba radziła sobie w szkole, czy występowały trudności z koncentracją, czy pojawiały się konflikty związane z impulsywnością. Istotne jest również zbadanie obecnych objawów i wykluczenie innych zaburzeń, które mogą w pewnych aspektach przypominać ADHD (na przykład zaburzenia lękowe czy zaburzenia osobowości).
W mojej praktyce systemowej staram się również dotrzeć do relacji rodzinnych pacjenta: jak wyglądała komunikacja z rodzicami, czy ktoś inny w rodzinie przejawiał podobne cechy, jak przebiegała edukacja i relacje rówieśnicze. Taka analiza pozwala zrozumieć, czy trudności w dorosłości rzeczywiście mają swoje korzenie w nierozpoznanym ADHD, czy wynikają z innych doświadczeń. Co ważne, sama diagnoza często przynosi ulgę pacjentowi, bo w końcu dostaje on „ramy” dla swoich codziennych zmagań i może rozpocząć proces świadomej zmiany.
3.1 Różnice w objawach między dorosłymi a dziećmi
Dzieci z ADHD zwykle wyróżniają się ruchliwością i problemami z dyscypliną w klasie – stąd łatwiej zauważyć, że coś odbiega od normy. U dorosłych jednak objawy mogą przybierać mniej oczywiste formy. Nadpobudliwość może przerodzić się w wewnętrzny niepokój, objawiający się na przykład ciągłym zmianami hobby, pracą zrywami czy trudnościami w wytrwaniu w monotonnych zadaniach. Impulsywność zaś może uwidaczniać się w szybkich, nieprzemyślanych decyzjach (np. zakupowych, życiowych), a deficyt uwagi – w chronicznym braku organizacji.
W dorosłości na pierwszy plan często wysuwa się poczucie winy i frustracji. „Dlaczego ja nie potrafię robić rzeczy, które dla innych są naturalne?” – to jedno z częstszych pytań, jakie słyszę od pacjentów. Wykształcają oni różne strategie kompensacyjne, np. odkładanie wszystkiego na ostatnią chwilę, by działać w warunkach adrenaliny (która przez chwilę pomaga się skupić), co jednak często prowadzi do stresu, a w dłuższej perspektywie – do wypalenia. Dlatego tak ważne jest rozpoznanie tych różnic i umiejętne dostosowanie terapii do potrzeb dorosłego pacjenta.
3.2 Rola otoczenia i środowiska pracy
Dorosła osoba z ADHD może radzić sobie względnie dobrze, o ile jej środowisko pracy i życia jest przyjazne i ustrukturyzowane. Przykładowo, praca projektowa, która pozwala na elastyczne działania i krótkie, intensywne wybuchy aktywności, może okazać się znacznie bardziej odpowiednia niż stanowisko wymagające wielogodzinnego siedzenia przy biurku i monotonnego wypełniania raportów. W mojej pracy terapeutycznej często zachęcam pacjentów do przeanalizowania, czy ich obecne warunki zawodowe nie potęgują objawów ADHD.
Jednocześnie osoby z ADHD mogą się świetnie sprawdzać w kreatywnych zadaniach, w sytuacjach wymagających szybkich reakcji i niebanalnych pomysłów. Dlatego wsparcie otoczenia bywa kluczowe: jeśli pracodawca czy partner życiowy rozumie specyfikę zaburzenia, można wspólnie wypracować strategie minimalizujące chaos (np. przejrzysty podział obowiązków, kalendarze z przypomnieniami, planowanie krótszych, ale częstszych spotkań zespołowych). W nurcie systemowym dbam także o to, by włączyć w proces zmiany ewentualnych współpracowników czy rodzinę, gdyż bez ich świadomości i wyrozumiałości każdy kolejny krok może stawać się źródłem niepotrzebnych napięć.
4. Jak osoba z ADHD radzi sobie w życiu codziennym?
Osoba z ADHD często funkcjonuje w sposób odmienny od tego, co uznaje się za tzw. „normę społeczną”. Może to dotyczyć wielu dziedzin życia – od obowiązków domowych, przez relacje towarzyskie, aż po kwestie związane z edukacją czy pracą zarobkową. Jednocześnie nie wolno zapominać, że ADHD nie przekreśla szans na szczęśliwe i spełnione życie. Wiele zależy od indywidualnych strategii radzenia sobie z objawami, a także od tego, jak osoby z najbliższego otoczenia reagują na specyficzne zachowania chorego.
Na przykład w życiu codziennym osoba z ADHD może mieć trudność z planowaniem posiłków, robieniem zakupów czy zarządzaniem budżetem. Spontaniczność oraz tendencja do zbytniej beztroski w podejmowaniu decyzji finansowych prowadzić mogą do kłopotów z kontrolowaniem wydatków. Z drugiej strony, wiele osób z ADHD świetnie odnajduje się w sytuacjach wymagających natychmiastowej reakcji, dużej kreatywności czy odwagi w podejmowaniu ryzyka. W mojej praktyce widzę, że kluczem jest odkrycie własnych mocnych stron i umiejętne wykorzystanie ich w życiu, przy jednoczesnej pracy nad słabszymi obszarami.
Ponadto istotne jest wsparcie otoczenia, zwłaszcza w sytuacjach rodzinnych. Wypracowanie rutyn, ustawienie jasnych granic i otwarta komunikacja mogą znacząco ułatwić codzienne funkcjonowanie. W nurtach systemowych stale podkreślam, że zmiana nie dokonuje się w izolacji – nawet jeśli osoba z ADHD jest zmotywowana do pracy nad sobą, to potrzebuje zrozumienia i akceptacji także ze strony partnerów, dzieci, rodziców czy współpracowników. Tylko wtedy możliwa jest harmonijna korekta zachowań i wprowadzenie rozwiązań, które sprawdzą się w dłuższej perspektywie.
4.1 Wskazówki praktyczne
Poniżej kilka zaleceń, które często omawiam z pacjentami z ADHD oraz ich bliskimi:
- Zaplanuj przestrzeń: Zorganizuj w domu kącik wolny od zbędnych bodźców. Może to być biurko lub pokój, w którym ograniczasz hałas i bałagan.
- Używaj technologii: Aplikacje do zarządzania zadaniami, kalendarze z przypomnieniami czy planery mogą pomóc w unikaniu chaosu.
- Dziel zadania na mniejsze części: Zamiast próbować załatwić wszystko naraz, skoncentruj się na jednym kroku – ale rób to systematycznie.
- Przerwy na regenerację: Osoby z ADHD potrzebują częstszych, ale krótszych przerw podczas nauki czy pracy. To pomaga uniknąć przytłoczenia.
- Rozmawiaj o emocjach: ADHD wiąże się często z wahaniami nastroju i frustracją. Otwarta komunikacja w rodzinie zapobiega eskalacji konfliktów.
- Ustalaj realistyczne cele: Zbyt ambitne plany łatwo prowadzą do poczucia porażki. Lepiej stawiać na drobne, osiągalne kroki.
4.2 Sposoby wspomagania w nurcie systemowym
W podejściu systemowym, które stosuję w gabinecie, kluczowe jest zrozumienie kontekstu relacyjnego, w jakim funkcjonuje osoba z ADHD. Oznacza to, że przyglądam się dynamice rodziny, roli pacjenta w zespole pracowniczym oraz temu, jakie komunikaty wysyła mu otoczenie. Przykładowo: czy członkowie rodziny dołują osobę z ADHD komentarzami typu „Ogarnij się w końcu”, czy też udzielają wsparcia poprzez cierpliwe przypominanie o ustalonych obowiązkach?
Na sesjach rodzinnych można wypracować wspólne zasady i rutyny, które wprowadzają więcej przewidywalności w życie osoby z ADHD. Analizujemy również, jakie emocje pojawiają się w rodzinie, gdy ktoś zapomina o ważnym terminie albo wyrzuca z siebie tysiąc pomysłów na minutę. Dzięki temu wszyscy członkowie systemu uczą się lepiej rozumieć reakcje chorego i dostosowywać sposoby komunikacji. Efekt? Nie tylko zmniejszenie chaosu, lecz także poprawa relacji, poczucia zrozumienia i wzajemnej akceptacji.
5. Jak wygląda terapia i jakie są rokowania?
Terapia w przypadku ADHD często wymaga podejścia wieloaspektowego. Pierwszym krokiem jest dokładna diagnoza, przeprowadzona najlepiej przez zespół specjalistów: psychologa, psychiatrę, pedagoga czy terapeuty. Na podstawie wywiadu, obserwacji i testów można ustalić, czy faktycznie mamy do czynienia z ADHD, a jeśli tak – jakiego rodzaju i z jakim nasileniem. Następnie opracowuje się indywidualny plan wsparcia, który może obejmować psychoterapię, terapię behawioralną, treningi umiejętności społecznych, a niekiedy również farmakoterapię.
Rokowania w ADHD są w większości przypadków dobre, o ile pacjent otrzyma właściwą pomoc. W ciągu ostatnich lat wzrosła świadomość społeczna dotycząca tego zaburzenia, dzięki czemu nauczyciele i pracodawcy częściej starają się uwzględniać potrzeby osób z ADHD. W mojej praktyce spotykam wiele przykładów pacjentów, którzy – po przejściu przez trudne etapy zrozumienia i zaakceptowania własnych ograniczeń – byli w stanie rozwijać się zawodowo i budować satysfakcjonujące relacje rodzinne.
Należy jednak pamiętać, że ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, a więc w pewnym sensie „z pacjentem przez całe życie”. Terapia i wsparcie nie mają na celu „wyleczenia” w klasycznym rozumieniu, ale raczej nauczenie się funkcjonowania w taki sposób, aby trudności były jak najmniej uciążliwe. Z mojego doświadczenia wynika, że kluczowym czynnikiem poprawy jest motywacja osoby z ADHD do pracy nad sobą i gotowość otoczenia do współpracy. Bez tego nawet najlepsze zalecenia terapeutyczne mogą pozostać tylko teorią.
5.1 Psychoterapia, farmakologia i wsparcie rodziny
W zależności od indywidualnej sytuacji, specjalista może zaproponować różne formy terapii. Jedną z podstawowych metod jest terapia behawioralno-poznawcza (CBT), która pomaga pacjentowi uświadomić sobie swoje wzorce myślowe i modyfikować zachowania w kierunku bardziej korzystnych. W podejściu systemowym pracujemy także z rodziną lub partnerem, bo świadomość bliskich osób znacząco wzmacnia efekty terapii.
Niekiedy psychiatra zaleca farmakoterapię, opartą zwykle na lekach stymulujących (np. metylfenidat) lub niestymulujących (np. atomoksetyna). Te substancje pomagają regulować neuroprzekaźniki w mózgu i mogą znacząco poprawić zdolność koncentracji oraz obniżyć impulsywność. Nie zawsze jednak leczenie farmakologiczne jest konieczne czy wskazane – decyzja zależy od wielu czynników, w tym stopnia nasilenia objawów. Bez względu na formę terapii, wsparcie rodziny i bliskich przyjaciół może być nieocenione w utrzymaniu motywacji i codziennym radzeniu sobie z ADHD.
5.2 Najczęstsze wyzwania i jak sobie z nimi radzić
Osoby z ADHD nierzadko doświadczają zniechęcenia w momentach, gdy czują, że „po raz kolejny zawaliły” – spóźniły się na spotkanie, zapomniały o ważnym terminie czy zdenerwowały kogoś niekontrolowanym wybuchem emocjonalnym. W takiej sytuacji warto, by pacjent nauczył się analizować przyczyny niepowodzeń w sposób konstruktywny: Co mogę poprawić następnym razem?, Jakie strategie mi pomogą?, Kto z otoczenia może mnie wesprzeć?.
Z mojej praktyki wynika, że sukces w radzeniu sobie z ADHD zależy w dużej mierze od regularności i konsekwencji. Metody planowania, samodyscypliny czy ćwiczenia relaksacyjne nie zadziałają jak „czarodziejska różdżka” z dnia na dzień. Potrzebna jest codzienna praktyka oraz wyrozumiałość dla własnych potknięć. Wspólna praca na sesjach terapeutycznych ma pomóc pacjentowi nie tylko przetrwać trudne chwile, lecz także stopniowo wzmacniać pozytywne przekonanie o swoich możliwościach. Dobrym prognostykiem jest też sytuacja, gdy pacjent ma grupę wsparcia – chociażby wśród przyjaciół o podobnych doświadczeniach, z którymi można wymieniać się sprawdzonymi narzędziami i wzajemnie się motywować.
6. Podsumowanie i wezwanie do działania
ADHD to złożone zaburzenie, które wpływa na różnorodne obszary życia – od edukacji, przez relacje społeczne, po sferę zawodową. Wbrew powszechnym stereotypom, nie jest to wyłącznie „dziecięca nadpobudliwość”, lecz długotrwałe wyzwanie rozwojowe i neurobiologiczne, które wymaga pełnego zrozumienia, odpowiednich metod wsparcia oraz współpracy z otoczeniem. Zachowanie osoby z ADHD może wydawać się chaotyczne, impulsywne czy trudne do przewidzenia, jednak za tymi trudnościami stoi konkretna fizjologia mózgu i specyficzne uwarunkowania psychiczne.
Z mojego doświadczenia jako psychoterapeutki pracującej w nurcie systemowym wynika, że kluczowe dla poprawy jakości życia z ADHD jest zarówno indywidualna terapia (np. poznawczo-behawioralna), jak i włączanie w proces zmiany najbliższych osób. Rodzina, partnerzy, przyjaciele czy współpracownicy powinni znać podstawy funkcjonowania z ADHD, by skuteczniej wspierać osobę z tym zaburzeniem, a jednocześnie dbać o własne granice i potrzeby. Takie podejście wymaga otwartej komunikacji, cierpliwości i gotowości do modyfikowania przyzwyczajeń, ale efekty potrafią być bardzo satysfakcjonujące.
Jeśli widzisz u siebie lub u kogoś z Twojego bliskiego otoczenia opisywane wyżej trudności z uwagą, nadpobudliwością czy impulsywnością – nie zwlekaj z poszukiwaniem pomocy. Diagnoza ADHD może być początkiem świadomej pracy nad strategiami radzenia sobie z objawami i uwalniania potencjału, który często towarzyszy ludziom z tym zaburzeniem. Zapraszam do kontaktu – wspólnie przyjrzymy się źródłom Twoich trudności i wypracujemy skuteczne sposoby wprowadzania pozytywnych zmian. W mojej praktyce zawsze dążę do tego, by nie tylko złagodzić objawy, ale też pomóc pacjentowi odnaleźć radość i spełnienie w codziennym życiu.
