<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 28go kwietnia 2023

Hejt – czy atakowanie innych leczy nasze kompleksy?

Wyobraź sobie sytuację: Basia przegląda media społecznościowe, trafia na profil nowej koleżanki z pracy, a tam – piękne zdjęcia z egzotycznych podróży, ciekawe projekty, przyjaciele, którzy wyrażają zachwyt w komentarzach. Basia czuje ukłucie zazdrości i nagle ogarnia ją pokusa, żeby napisać coś złośliwego, skomentować przytyk wobec wyglądu, umniejszyć osiągnięcia. Czy to jedynie zwykły akt zazdrości, czy może coś głębszego – jak próba uciszenia własnych kompleksów, bo Basia od dawna czuje się niewystarczająco dobra we własnej skórze?

W niniejszym artykule przyjrzymy się psychologicznym motywacjom stojącym za hejtem. Dlaczego pozornie niewinne (albo wręcz agresywne) ataki słowne wobec innych ludzi tak często pojawiają się w Internecie i w codziennych relacjach? Jaką funkcję spełniają złośliwe komentarze z perspektywy człowieka, który je wyraża? I czy rzeczywiście hejtowanie może być sposobem na „leczenie” własnych kompleksów, czy to raczej samookłamywanie się i próba maskowania niskiego poczucia wartości? Przyjrzymy się temu z uwzględnieniem nurtu systemowego, który zwraca uwagę na kontekst rodzinny i społeczny naszego funkcjonowania.

1. Czym jest hejt i dlaczego się szerzy?

Słowo hejt pochodzi od angielskiego „hate”, czyli nienawiści. W potocznym użyciu oznacza kierowanie negatywnych, agresywnych uwag lub komentarzy w czyjąś stronę – nierzadko w sposób niekonstruktywny, a czasem wręcz obraźliwy. W Internecie spotykamy się z hejtem praktycznie na każdym kroku: w komentarzach pod filmami, postami w mediach społecznościowych czy artykułami prasowymi. „Ty się na tym nie znasz”, „Twoje życie to porażka” – to tylko łagodniejsze przykłady spośród wielu ostrych ataków, jakie ludzie wypluwają w sieć.

Powodów, dla których hejt się rozprzestrzenia, jest sporo. Po pierwsze, anonimowość Internetu daje złudne poczucie bezkarności – ktoś myśli: „Mogę napisać, co chcę, i nikt mnie nie rozpozna”. Po drugie, poziom frustracji w społeczeństwie bywa wysoki, a sieć staje się łatwym wentylem, w którym wyładowuje się trudne emocje. Po trzecie, zdaniem psychologów, część osób uważa, że atakowanie innych to sposób na poprawę własnego samopoczucia – typu: „Skoro ja nie czuję się wystarczająco dobry, to zhejtuję kogoś, żeby poczuć się lepiej samemu”.

W nurcie systemowym rozumiemy hejt jako część szerszej dynamiki społeczno-rodzinnej. Jeśli ktoś dorastał w klimacie ciągłej krytyki, braku akceptacji, a jego poczucie wartości bazowało na tym, by „kogoś obniżać, by samemu wypaść lepiej” – może przenieść taki wzorzec do dorosłych relacji. Hejt wtedy staje się zautomatyzowanym odruchem obronnym, formą reagowania na jakikolwiek bodziec, który wywołuje porównanie lub zagrożenie własnego ego.

Hejt w sieci czy w realu – ta sama mechanika?

Złośliwe komentarze nie są wynalazkiem epoki Internetu. W codziennym życiu, w szkole czy w miejscu pracy, też spotykaliśmy się z docinkami, obmową czy poniżaniem. Media społecznościowe jedynie nadały temu zjawisku większą skalę i widoczność. Tam gdzie w realu ludzie muszą stawić czoła konsekwencjom bezpośredniej konfrontacji, w sieci wystarczy anonimowy nick, by wyrzucić z siebie jad. Mechanika psychologiczna bywa jednak podobna – używanie hejtu do poczucia władzy, ulgi lub wyższości.

Czy w takim razie hejt jest spowodowany jedynie chęcią wyrządzenia krzywdy? Niekoniecznie. Czasem wynika z niezaspokojonych potrzeb, np. uwagi, uznania czy akceptacji. Człowiek w głębi pragnie być zauważony i doceniony, ale nie otrzymał tego, więc odreagowuje atakiem – licząc, że wywoła to jakąś reakcję i w ten pokrętny sposób „zaistnieje” w oczach innych. W głębi tkwi więc nierzadko brak poczucia wartości.

2. Hejt a kompleksy – dlaczego obrażanie innych może dawać iluzję wyższości?

Jednym z najciekawszych psychologicznych zjawisk związanych z hejtem jest tzw. mechanizm kompensacji. Kiedy ktoś czuje się niedoceniony, ma niską samoocenę lub przechowuje w sobie nierozwiązane kompleksy, może reagować agresją jako formą obrony – odwraca wtedy uwagę od własnych braków, pokazując palcem kogoś innego: „To on jest do niczego! Zobaczcie, jakie to żałosne!”. Ta projekcja pozwala chwilowo przestać myśleć o własnych słabościach i daje złudne poczucie wyższości.

Z perspektywy systemowej takie zachowanie może mieć korzenie już w dzieciństwie. Może ktoś był nieustannie porównywany do rodzeństwa, krytykowany za niedoskonałości, a przez to w dorosłości próbuje zbudować pozorną wartość przez wykazanie „gorszości” innych. Inna sprawa, że hejt daje natychmiastową, choć krótkotrwałą, satysfakcję. Osoba myśli: „Przywaliłem mu/jej ostrym komentarzem, jestem górą”, ale to wcale nie leczy kompleksów – raczej je głębiej kamufluje. Po chwili euforii może przyjść jeszcze większe poczucie niespełnienia, bo agresja nie rozwiązuje realnego problemu niskiej samooceny. Co ciekawe, nierzadko w takich przypadkach towarzyszy odwrócony, wewnętrzny monolog: „Tak naprawdę to ja czuję się gorszy/gorsza, ale atakując Ciebie, chcę ukryć swój ból i leczyć rany”. Niestety, ten mechanizm przypomina leczenie objawów zamiast przyczyn – powoduje kolejne tarcia w relacjach, zaostrza konflikty i pogłębia izolację. Osoba hejtująca jest często postrzegana jako toksyczna, co może prowadzić do jej dalszego wyobcowania i wzmacniania kompleksów.

Czy hejt naprawdę przynosi ulgę?

Na krótką metę – tak, może dawać złudzenie ulgi. W chwili, gdy piszemy ten paskudny komentarz, wyrzucamy z siebie frustrację i gniew, co chwilowo obniża poziom napięcia. Jednak psychologowie podkreślają, że w dłuższej perspektywie hejt nie rozwiązuje niczego, bo nie prowadzi do konstruktywnej konfrontacji z problemami. Co więcej, do agresji słownej można się przyzwyczaić – i stopniowo eskalować ją, bo dotychczasowe dawki uszczypliwości nie zapewniają już wystarczającego „znieczulenia”.

W nurcie systemowym patrzymy również na to, jak otoczenie reaguje na hejt. Jeśli osoba, która hejtowała, zostaje ostracyzowana i spotyka się z krytyką, może – paradoksalnie – wzmocnić swoje przekonanie, że „świat jest przeciwko mnie” i wpadać w jeszcze głębsze poczucie niedowartościowania. Koło się zamyka. Dopiero szczera refleksja: „Dlaczego tak agresywnie reaguję?” i ewentualnie pomoc terapeutyczna pozwala odkryć zakopane kompleksy. Wtedy można uwierzyć, że istnieją zdrowsze metody wyrażania bólu czy niezadowolenia, a także praca nad samooceną i relacjami z innymi.

3. Jak rozpoznać, że hejt jest wyrazem niskiej samooceny?

Bywa, że spotykamy w sieci kogoś, kto konsekwentnie atakuje celebrytów, polityków lub zwykłych użytkowników. Czy to zawsze oznaka niskiej samooceny? Nie musimy wyciągać tak radykalnych wniosków, lecz często właśnie tak jest – zwłaszcza gdy ktoś nie potrafi krytykować konstruktywnie, a sięga po obelgi czy podważanie godności drugiej osoby. Jeśli takie zachowanie nasila się przy byle prowokacji, może to wskazywać na kruchość własnego poczucia wartości. Kilka sygnałów, że krytykanctwo może wynikać z kompleksów:

• Osoba koncentruje się na wyglądzie czy cechach osobistych zamiast na konkretnej sytuacji lub argumentach. Widać, że nie chodzi o merytorykę, ale o atak ad personam.
• Reakcje są wybuchowe i przesadzone – ktoś dosłownie poluje na okazję, by „dowalić” innym. Słowa pełne są złości bądź sarkazmu.
• Brak skłonności do dialogu – hejter nie próbuje zrozumieć drugiej strony, jedynie wyraża pogardę lub nienawiść, ignorując wszelkie kontrargumenty.
• Syndrom „wielokrotnych kont” – niektórzy tworzą kilka profili na mediach społecznościowych, by zostawiać negatywne komentarze i unikać odpowiedzialności. Chronią w ten sposób wrażliwą część siebie.

Ktoś taki może w realu wykazywać oznaki niskiej samooceny: brak pewności siebie w kontaktach twarzą w twarz, obawę przed oceną, a jednocześnie potrzebę potwierdzenia swojej wartości przez deprecjonowanie innych. Gdyby zaprosić go do szczerej rozmowy, być może okazałoby się, że w domu zawsze mu powtarzano: „Nigdy nie będziesz dobry/a, jesteś beztalenciem”. Ataki na obcych ludzi stają się formą przeniesienia tego żalu – „Skoro ja się tak czuję, to chcę, by inni też cierpieli”. W systemowym rozumieniu, hejt może być echem szerszego problemu rodzinnego czy społecznego – np. frustracji wywołanej brakiem pracy, poczuciem niesprawiedliwości czy doznaną kiedyś krzywdą. W pewnym sensie jest to wołanie: „Zobaczcie mnie, ja też się liczę!” – choć wyrażone w najbardziej niekonstruktywny sposób.

Czym różni się hejt od uzasadnionej krytyki?

Kluczowa różnica polega na intencji i formie. Uzasadniona krytyka dąży do wskazania błędów, sugestii poprawy, poparcia argumentów faktami czy przykładami. Nawet gdy jest ostra, opiera się na wartościach merytorycznych i zwykle pozostaje w granicach szacunku do drugiego człowieka. Natomiast hejt koncentruje się na osobistym ataku, często wyolbrzymionych i obraźliwych uwagach, które nie wnoszą żadnej realnej refleksji ani dyskusji.

Na przykład: “Uważam, że Twój artykuł ma luki w metodologii, bo brakuje źródeł i dokładnych statystyk” to krytyka, która może być pożyteczna. Natomiast “Ale jesteś głupi/żałosny, nie masz pojęcia o czym mówisz!” to już hejt. W pierwszym przypadku nawet osoba o niskiej samoocenie może chcieć zrozumieć problem, wywiązać się z rozmowy. W drugim – hejt służy głównie wyładowaniu emocji, a nie wymianie poglądów.

4. Jak radzić sobie z hejtem – strategie obrony i uleczenie wewnętrznych ran

Nieważne, czy hejt dotyka nas samych, czy jesteśmy świadkami atakowania kogoś bliskiego – najczęściej rodzi się pytanie: „Jak na to reagować?” Z jednej strony, próba wchodzenia w spór z osobą hejtującą może eskalować konflikt, z drugiej – brak reakcji bywa odczytywany jako przyzwolenie. Poniżej kilka wskazówek, które mogą pomóc w takiej sytuacji:

• Zachowaj spokój – łatwiej powiedzieć niż zrobić, ale odcięcie się od impulsu odwetu to klucz. Nie dawaj hejterowi satysfakcji z eskalowania przepychanki słownej.
• Zwróć uwagę na motywy hejtera – czy to możliwe, że za atakiem stoi zazdrość, frustracja lub brak pewności siebie? Czasem sama świadomość tego mechanizmu ułatwia zdystansowanie się emocjonalne.
• Rozróżnij krytykę od hejtu – jeśli jednak komentarz zawiera rzeczowe argumenty, zastanów się, czy nie warto przyznać racji lub przeanalizować uwagi. Ale jeśli to ewidentna agresja, nie trać energii na szczegółową polemikę.
• Stawiaj granice – w sieci pomocne może być blokowanie osób lub zgłaszanie obraźliwych treści. W relacjach na żywo wyraźnie komunikuj, że nie życzysz sobie tego tonu czy słów.
• Zadbaj o wsparcie – porozmawiaj z kimś życzliwym. Czasem wspólne przeanalizowanie sytuacji z kimś trzeźwo myślącym pozwala uzyskać nową perspektywę. W nurcie systemowym można też omówić wpływ hejtu na rodzinę i wspólnie opracować sposób reakcji.

A co, jeśli to my sami odkrywamy, że wpadamy w złość na innych i mamy skłonność do zostawiania złośliwych komentarzy? To ważny sygnał, by przyjrzeć się własnym emocjom, potrzebom i bolesnym przeświadczeniom o sobie. Czy takie zachowanie nie wynika ze zranień, obaw, kompleksów? Warto rozważyć terapię lub coaching, które pomogą wzmocnić samoocenę i nauczyć się innych metod wyrażania trudnych uczuć. Hejtowanie może przynieść chwilowy upust frustracji, ale to nie rozwiąże fundamentalnych ran i nie doda prawdziwego poczucia wartości.

Jak uwolnić się od uzależnienia od hejtu?

Brzmi to zaskakująco, ale niektórzy mogą wpaść w specyficzne uzależnienie od negatywnych emocji. Krytyka i agresja wobec innych stają się narkotykiem, dając krótkotrwałe poczucie „mocy”. Jeśli masz wrażenie, że wchodzisz w ten schemat, zacznij od rozpoznania momentu, gdy chcesz atakować. Jak się wtedy czujesz? Czy towarzyszy ci złość, żal, poczucie bycia gorszym? Jak inaczej można wyrazić te uczucia, nie raniąc innych? Poza psychoterapią pomocne może być prowadzenie dziennika emocji: zapisuj okoliczności, w których pojawia się impuls hejtu, oraz jakie myśli i odczucia mu towarzyszą. Taki wgląd pozwala lepiej rozumieć własne motywacje i zauważyć, że za hejtem często stoi np. własna złość na siebie albo zranienie z przeszłości. Można też testować alternatywną reakcję: zamiast napisać obraźliwy komentarz, spróbować zadać pytanie lub wyrazić opinię w inny sposób. Zobaczyć, co się wtedy dzieje w ciele i umyśle – może odkryjesz, że merytoryczna wymiana daje zdrowszą satysfakcję i nie prowadzi do wyrzutów sumienia? Kluczem jest zrozumienie, że hejter szkodzi również sobie: trwa w negatywnych emocjach, umacnia toksyczny światopogląd i nie pracuje nad prawdziwym źródłem swoich kompleksów. Zerwanie z tym wzorcem to proces, w którym najlepszą sojuszniczką okazuje się świadomość własnych potrzeb i blokad. Tylko tak można przestać „leczyć” kompleksy kosztem innych, a zacząć je realnie przepracowywać i odzyskiwać zdrowe relacje.

5. Podsumowanie i wskazówki – jak przestać leczyć kompleksy cudzym kosztem

Hejt jest zjawiskiem złożonym – z jednej strony w sieci i w codziennych kontaktach mamy pełną swobodę wyrażania opinii, z drugiej zaś zdarza się, że ta „swoboda” przechodzi w destrukcyjną agresję, która nie tylko rani innych, ale i pogłębia własne kompleksy. Zamiast faktycznie się z nimi zmierzyć, wylewamy frustrację na zewnątrz, licząc na chwilowe poczucie wyższości czy kontroli. Jednak takie działanie prowadzi w dłuższej perspektywie do nieporozumień, osamotnienia, a przede wszystkim – nie daje realnego uzdrowienia. Kluczem do wyjścia z tej pułapki jest refleksja: zapytajmy samych siebie, co czuję w środku, zanim zdecyduję się coś skomentować w agresywny sposób. Czy próbuję w ten sposób podbudować własne ego? Czy może w głębi duszy czuję się niewystarczająco dobry, żeby z kimś konkurować w normalny sposób? Rozważenie tych pytań bywa bolesne, ale pozwala zrozumieć, że kompleksy nie zostaną uleczone przez poniżenie kogoś innego. Poniżej znajdziesz kilka praktycznych wskazówek, które mogą pomóc, jeśli zauważasz u siebie tendencję do hejtu bądź do przejawiania złośliwości wobec innych. Skorzystaj z nich także wtedy, gdy w otoczeniu masz kogoś, kto wpada w ten schemat – może wspólna rozmowa i wsparcie zmotywują go do zmiany.

Wskazówki praktyczne

• Zadaj sobie pytanie „dlaczego chcę to napisać/powiedzieć?” – jeśli prawdziwym celem jest wyładowanie złości czy zazdrości, spróbuj najpierw przepracować te emocje np. w rozmowie z przyjacielem.
• Ćwicz empatię – wyobraź sobie, że jesteś na miejscu osoby, którą chcesz skrytykować. Jak byś się poczuł, czytając takie słowa? Czy istnieje sposób, by przekazać swoją opinię mniej agresywnie?
• Rozwijaj samoświadomość – prowadzony dziennik uczuć czy notowanie sytuacji, w których pojawia się złość, pomoże Ci dostrzec wzorce i powiązania z kompleksami.
• Szukaj konstruktywnych form wyrażania emocji – jeśli jesteś zły lub zazdrosny, zamiast atakować kogoś w sieci, wybierz sport, pisanie, rysowanie albo rozmowę z zaufaną osobą.
• Pielęgnuj swoje pasje – budowanie własnej wartości poprzez rozwijanie talentów i zainteresowań sprawia, że potrzeba „podbudowywania się” kosztem innych staje się mniej paląca.
• Rozważ terapię – gdy czujesz, że nie radzisz sobie z gniewem, niską samooceną czy zawiścią, sesje z psychologiem pomogą Ci dotrzeć do źródeł tych uczuć i poznać zdrowsze sposoby radzenia sobie z nimi.
• Buduj relacje w realnym świecie – poczucie przynależności i akceptacji wśród przyjaciół czy rodziny może osłabić potrzebę wylewania frustracji na nieznajomych w Internecie.

Pamiętaj, że hejt nie jest ostateczną, niezmienną cechą, lecz raczej nawykiem reagowania, z którego można wyjść, pracując nad sobą. To wymaga odwagi, by zajrzeć w głąb swoich kompleksów i ran, lecz efektem może być większa równowaga psychiczna i lepsze relacje z ludźmi. Jeśli potrzebujesz wsparcia, zapraszam do kontaktu – wspólnie w nurcie systemowym przyjrzymy się Twoim relacjom, dynamice rodzinnej i tym schematom myślowym, które prowadzą do złośliwości czy ataków wobec innych. Najważniejszy wniosek? Atakowanie innych to tylko pozorna droga do zwiększenia własnej wartości. W rzeczywistości jedynie otwiera kolejną spiralę negatywnych emocji i komplikacji w relacjach. Prawdziwe podniesienie samooceny zaczyna się od szczerości wobec siebie samego i uznania, że nasze niedoskonałości nie muszą odbierać nam wartości – a uderzanie w innych niczego nam nie „naprawi”. Wspólna praca nad samoakceptacją i zdrowymi formami komunikacji może przynieść trwały spokój, którego hejt nigdy nie zapewni.