<<Wróć do listy artykułów

Poznań, 1go listopada 2022

Fazy uzależnienia od alkoholu – jak rozpoznać i reagować?

Uzależnienie od alkoholu nie pojawia się z dnia na dzień. To proces, który rozwija się stopniowo – od picia okazjonalnego, po utratę kontroli nad ilością i częstotliwością spożywanego alkoholu. W mojej praktyce psychoterapeutycznej zauważam, że znajomość poszczególnych faz uzależnienia pozwala w porę dostrzec sygnały ostrzegawcze i zapobiec dalszemu pogłębianiu problemu. Dzięki temu można szybciej podjąć działania i odzyskać kontrolę nad swoim życiem.

W tym artykule przyjrzymy się najważniejszym etapom rozwijania się nałogu alkoholowego, ich charakterystycznym cechom oraz wskażemy, kiedy i dlaczego warto poszukać profesjonalnej pomocy.

1. Faza wstępna (incydentalna)

Na tym etapie picie alkoholu wydaje się jeszcze stosunkowo niewinne. Osoba pije głównie okazjonalnie – podczas spotkań towarzyskich, imprez rodzinnych czy weekendowych spotkań ze znajomymi. Wiele osób pozostaje na tym poziomie przez całe życie, nie rozwijając nałogu. Jednak dla niektórych faza wstępna może być początkiem drogi ku uzależnieniu.

• Sygnały ostrzegawcze: Zwiększające się zainteresowanie alkoholem, „czerpanie” z niego większej przyjemności niż wcześniej, myślenie o nim jako o łatwej formie rozluźnienia. Pojawiają się pozytywne skojarzenia: „alkohol = lepszy humor”.
• Konsekwencje: W tej fazie konsekwencje bywają znikome lub wręcz niezauważalne. Jednak nadmierna idealizacja pozytywnych skutków picia może przerodzić się w większe dawki i częstsze spożywanie w przyszłości.

Faza wstępna bywa trudna do uchwycenia jako problem. Zwykle nie ma jeszcze istotnych strat rodzinnych, zdrowotnych czy finansowych. Warto jednak zwrócić uwagę na to, czy motywacja do sięgania po alkohol nie zaczyna być zbyt silna w porównaniu z innymi formami relaksu.

2. Faza ostrzegawcza (zwiastunowa)

W fazie ostrzegawczej człowiek zaczyna pić częściej i w większych ilościach. Wzrasta tolerancja, co oznacza, że do osiągnięcia pożądanego efektu (rozluźnienia, poprawy nastroju) konieczne są coraz większe dawki alkoholu. Picie staje się sposobem radzenia sobie ze stresem, samotnością czy nudą.

• Sygnały ostrzegawcze:
  • Zwiększanie częstotliwości picia (nie tylko okazje towarzyskie, ale też w tygodniu, by się „odprężyć”).
  • Planowanie i aranżowanie sytuacji, w których można się napić.
  • Pojawianie się myśli typu: „Bez alkoholu nie będzie fajnie”.
• Możliwe konsekwencje:
  • Niewielkie problemy zdrowotne (poranne bóle głowy, gorszy sen),
  • Pierwsze zgrzyty w relacjach rodzinnych (bliscy zaczynają dostrzegać, że osoba pije częściej),
  • Drobne, ale coraz częstsze zaniedbania obowiązków, np. spóźnienia do pracy.

Faza ostrzegawcza może trwać miesiące lub lata. Jest to moment, w którym wielu ludzi zaczyna odczuwać, że coś jest nie tak – choć zazwyczaj jeszcze tłumaczą sobie, że „przecież to tylko kilka piw w tygodniu”. Jednak świadome przyjrzenie się wzorcom picia może zapobiec przejściu do kolejnego, znacznie poważniejszego stadium.

3. Faza krytyczna

W fazie krytycznej picie alkoholu zaczyna przybierać niebezpieczne rozmiary. Osoba traci kontrolę nad ilością i częstotliwością spożywania. Nawet jeśli obiecuje sobie (lub bliskim), że „tym razem” ograniczy picie, najczęściej kończy się to niepowodzeniem.

• Sygnały ostrzegawcze:
  • Przymus sięgania po alkohol – „Muszę się napić, inaczej nie wytrzymam”.
  • Zaniedbywanie rodziny, pracy czy innych obowiązków.
  • Coraz częstsze próby ukrywania picia (picie w samotności, kłamstwa).
  • Fizyczne objawy odstawienne (drżenie rąk, rozdrażnienie, pocenie się) przy próbie zaprzestania picia.
• Konsekwencje:
  • Poważne konflikty rodzinne, zerwane więzi z bliskimi,
  • Trudności finansowe (np. związane z porzuceniem obowiązków lub wydawaniem pieniędzy na alkohol),
  • Zagrożenie dla zdrowia (zaburzenia wątroby, układu nerwowego),
  • Mogą pojawić się także kłopoty z prawem (jazda po alkoholu itp.).

Faza krytyczna to wyraźny sygnał, że uzależnienie jest już mocno zaawansowane. Osoba pijąca często nie dostrzega skutków swojego picia lub je bagatelizuje. Warto wtedy jak najszybciej rozważyć profesjonalną terapię.

4. Faza chroniczna (późna)

Najpoważniejsza, faza chroniczna, wiąże się z całkowitą utratą kontroli nad piciem. Alkohol staje się priorytetem, a wszystkie inne sfery życia (rodzina, praca, zainteresowania) schodzą na dalszy plan lub są już całkowicie zrujnowane. Bez alkoholu osoba uzależniona nie jest w stanie normalnie funkcjonować fizycznie i psychicznie.

• Sygnały ostrzegawcze:
  • Ciągi alkoholowe (picie przez kilka lub kilkanaście dni z rzędu),
  • Utrata źródeł utrzymania, chroniczne problemy zdrowotne (marskość wątroby, uszkodzenia układu nerwowego),
  • Izolacja społeczna, utrata dawnych znajomości i relacji,
  • Halucynacje, stany dezorientacji, ryzyko delirium tremens przy odstawieniu.
• Konsekwencje:
  • Drastyczne spadki w zdrowiu fizycznym i psychicznym,
  • Rozpad więzi rodzinnych, nierzadko bezdomność,
  • Wysokie ryzyko śmierci z powodu chorób somatycznych lub powikłań związanych z piciem.

Faza chroniczna to etap, w którym interwencja medyczna jest pilnie potrzebna. Samodzielne zaprzestanie picia bywa niezwykle trudne i obarczone ryzykiem ciężkich objawów abstynencyjnych.

Kiedy szukać pomocy – i dlaczego warto zrobić to wcześnie?

Uzależnienie od alkoholu nie jest wyrokiem – nawet w zaawansowanych stadiach istnieje szansa na poprawę, jednak im wcześniej podejmie się decyzję o walce z nałogiem, tym większa szansa na odzyskanie kontroli nad życiem. Sygnały, które powinny skłonić do rozważenia pomocy specjalisty (psychologa, terapeuty uzależnień, psychiatry), to m.in.:

• Odczuwasz przymus lub nieodpartą chęć napicia się,
• Twoje picie przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu: zaniedbujesz rodzinę, pracę, finanse,
• Odczytujesz, że zwiększa się Twoja tolerancja, a picie staje się codziennością,
• Masz objawy abstynencyjne, gdy próbujesz przestać,
• Znajomi lub bliscy wyrażają zaniepokojenie Twoim piciem.

W procesie leczenia uzależnienia zazwyczaj stosuje się terapię indywidualną, grupową (np. w ramach Anonimowych Alkoholików czy innego programu), a niekiedy również pomoc farmakologiczną. Specjalista uzależnień lub psychoterapeuta pomoże wybrać najwłaściwszą ścieżkę. Ważne, by nie odkładać decyzji o rozpoczęciu terapii – każdy dzień, w którym alkohol nadal wywiera destrukcyjny wpływ, utrudnia powrót do zdrowia.

Podsumowanie – świadome rozpoznanie to pierwszy krok ku wolności

Fazy uzależnienia od alkoholu ilustrują, jak stopniowo alkohol może przejmować kontrolę nad życiem człowieka. Od niewinnego picia w fazie wstępnej, po poważne problemy rodzinne, społeczne i zdrowotne w fazie krytycznej czy chronicznej. Rozpoznanie u siebie lub u bliskiej osoby oznak uzależnienia stanowi pierwszy – i najważniejszy – krok w kierunku zmiany. Wcześniejsze działanie zwiększa szanse na skuteczne leczenie i odzyskanie równowagi życiowej.

Jeśli zauważasz u siebie (lub w rodzinie) symptomy uzależnienia od alkoholu, nie czekaj, aż sytuacja się pogorszy. Zapraszam do kontaktu – w bezpiecznej, zrozumiałej atmosferze przepracujemy przyczyny Twoich trudności, a także wskażemy najlepszą drogę wyjścia z nałogu. Pamiętaj, że profesjonalna pomoc może uratować zdrowie, relacje i dać nową szansę na satysfakcjonujące życie bez przymusu picia.