Poznań, 25go lutego 2025
Style przywiązania – jak więź wpływa na nasze życie i relacje?
Czym jest teoria przywiązania?
Teoria przywiązania powstała dzięki obserwacjom Johna Bowlby’ego, a jej rozwój zawdzięczamy kolejnym badaczom, między innymi Mary Ainsworth, później Mary Main czy Peter Fonagy. Przywiązanie (attachment) oznacza typ formułowanej w odniesieniu do konkretnej osoby trwałej więzi uczuciowej, cechującej się pragnieniem bliskości i doświadczaniem stresu w sytuacji niechcianej rozłąki (Stusiński j., Merk W., Lew-Starowicz M. Charakterystyka stylów przywiązania u dorosłych osób z rozpoznaniem zaburzeń psychotycznych – przegląd badań, Psychiatria Polska 2022, s. 262). Przywiązanie ma na celu utrzymanie bliskości z opiekunem (figurą przywiązania) i niwelowanie lęku związanego z rozłąką. Wzory zachowania wynikające ze stylu przywiązania są stabilne. Na podstawie wczesnych doświadczeń powstaje Według badaczy, gdy relacja z opiekunem jest stabilna, a reakcje opierają się na wrażliwości i responsywności, dziecko wytwarza tzw. bezpieczny styl przywiązania. Natomiast wtedy, gdy bliskość z opiekunem jest ograniczona, nieprzewidywalna lub nacechowana lękiem, mogą się rozwinąć style przywiązania lękowo-unikające, lękowo-ambiwalentne czy zdezorganizowane.
Cztery główne style przywiązania
1. Styl bezpieczny (ufny)
Dzieci (a później dorośli), które wykształciły bezpieczny styl przywiązania, mają ugruntowane poczucie, że mogą liczyć na swojego opiekuna czy partnera życiowego. W dorosłości taka osoba potrafi swobodnie dawać i przyjmować wsparcie, jednocześnie zachowując zdrowe granice i niezależność. W relacjach z ludźmi, w tym w związkach, przejawia otwartą komunikację i poczucie zaufania.
2. Styl lękowo-unikający
Osoby o tym stylu przywiązania mają tendencję do bagatelizowania własnych potrzeb emocjonalnych i uczuć. Często starają się radzić sobie same, tłumiąc lęk czy smutek. W dorosłych relacjach może to skutkować dystansowaniem się i unikaniem bliskości.
3. Styl lękowo-ambiwalentny (zaabsorbowany)
Tu dominuje silny lęk o to, czy druga osoba (partner, przyjaciel) na pewno zapewni wsparcie i bliskość. Osoba może mieć skłonność do kontroli, zazdrości lub zaborczości, chcąc w ten sposób zyskać pewność zainteresowania i miłości partnera.
4. Styl zdezorganizowany (nieprzepracowany)
Ten styl powstaje najczęściej w warunkach, kiedy opiekun jest jednocześnie źródłem strachu i wsparcia, np. w rodzinach dotkniętych przemocą fizyczną, psychiczną czy nadużyciami. Dziecko nie wie, czego się spodziewać. W życiu dorosłym może stosować skrajne strategie, np. agresję.
Jak pracować nad relacjami i stylem przywiązania?
1. Świadomość własnej historii
Pierwszym krokiem jest rozpoznanie własnego stylu przywiązania. W tym celu można zastosować wywiad (np. AAI – Adult Attachment Interview) lub inne narzędzia diagnostyczne. Pomaga to zrozumieć, jakie wzorce – zwłaszcza te z dzieciństwa – nadal rządzą naszym zachowaniem w dorosłości.
2. Mentalizacja i refleksyjność
Duży nacisk kładzie się na pogłębianie umiejętności rozumienia własnych stanów umysłu i stanów innych. Według Fonagy’ego, rozwój funkcji refleksyjnej stanowi fundament do budowania bezpieczniejszego stylu przywiązania, a co za tym idzie – zdrowszych relacji.
3. Budowanie bezpiecznej bazy w terapii
W relacji terapeutycznej Klient może doświadczyć, jak to jest budować bezpieczną, ufną więź. Te doświadczenia i umiejętności może następnie przenosić do swojego życia poza gabinetem.
4. Przyglądanie się zranieniom
Jak podkreśla Barbara Józefik, w procesie terapii szukamy momentów, w których zabrakło odpowiedzi na potrzebę miłości i wsparcia. Nazywa to „zranieniami więzi” i odkrycie tych sytuacji z życia Klienta pozwala na konfrontację z bolesnymi wspomnieniami w bezpiecznych warunkach i stopniowe odbudowywanie zaufania.
5. Włączanie pozytywnych doświadczeń
W pracy nad stylem przywiązania nie skupiamy się wyłącznie na trudnościach. Równie ważne jest dostrzeganie pozytywnych aspektów relacji i własnych sukcesów w radzeniu sobie z emocjami. Chodzi o to, by Klient mógł poznać, nazwać to, co w nim i w relacjach działa dobrze.
Wnioski
Teoria przywiązania daje Klientom bardzo przydatne narzędzia dla zrozumienia relacji w dorosłości, tego, jak przeżywają bliskość, bezpieczeństwo czy lęk przed odrzuceniem. Na bazie tej wiedzy mogą małymi krokami zmieniać wzorce więzi, na początku odnajdując poczucie bezpieczeństwa w relacji terapeutycznej, następnie w sobie i relacjach, które tworzą lub dopiero zbudują.
Bibliografia
- Korzystałam z webinaru Barbary Józefik „Teoria przywiązania w praktyce psychoterapeutycznej”
- J. Stusiński, W. Merk, M. Lew-Starowicz (2022), Charakterystyka stylów przywiązania u dorosłych osób z rozpoznaniem zaburzeń psychotycznych – przegląd badań, Psychiatria Polska (link do artykułu)
- Józefik, B., Iniewicz, G. (2008), Koncepcja przywiązania. Od teorii do praktyki klinicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Wallin, D., Cierpisz, G. (2011), Przywiązanie w psychoterapii, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
