Poznań, 14go stycznia 2025
Jak rozpoznać ADHD u dorosłych oraz jak leczyć?
UWAGA: Wszystkie przykłady i opowieści zawarte w tym artykule są fikcyjne i nie opisują realnych osób ani rzeczywistych historii. Zostały one dodane jedynie w celu lepszego zilustrowania pewnych schematów zachowań oraz zagadnień związanych z ADHD u dorosłych.
Wprowadzenie
ADHD w medycznym ujęciu jest zaburzeniem neurorozwojowym o podłożu genetycznym. Najnowsza Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 określa ADHD jako trwały (utrzymujący się przynajmniej 6 mies.) wzór braku uwagi i/lub hiperaktywności/impulsywności. Przez długi czas kojarzone było głównie z dzieciństwem. W ostatnich latach jednak coraz więcej badań potwierdza, że ADHD nie zanika wraz z dorastaniem, lecz przybiera inne, często subtelniejsze formy u dorosłych. Objawy takie jak trudności w koncentracji, problemy z organizacją czy impulsywność, mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie.
W niniejszym artykule przedstawię zarówno teoretyczne podstawy rozpoznawania ADHD u dorosłych, jak i metody leczenia, uwzględniając przy tym podejście psychoterapii systemowej.
ADHD u dorosłych - wyzwania i trudności
U dorosłych ADHD często przejawia się w postaci problemów z koncentracją, trudności w planowaniu, zarządzaniu czasem oraz impulsywności. Często osoby te doświadczają także uczucia wewnętrznego niepokoju, co może wpływać na ich relacje zawodowe i prywatne. W przeciwieństwie do dzieci, które wykazują wyraźną nadpobudliwość fizyczną, u dorosłych symptomy mogą być mniej oczywiste, co niestety skutkuje często błędną interpretacją zachowań.
W mojej praktyce spotykam Klientki i Klientów, którzy mimo wysokich kompetencji i pasji, zmagają się z utrzymaniem porządku w codziennych obowiązkach. Trudności w organizacji pracy, chroniczne spóźnienia czy impulsywne decyzje - to tylko niektóre z symptomów, które mogą wskazywać na ADHD. Ważne jest, aby nie traktować tych objawów jako jedynie kwestii braku dyscypliny, lecz jako część większego obrazu, wymagającego kompleksowej diagnozy.
Metody rozpoznawania ADHD u dorosłych
Proces diagnostyczny ADHD u dorosłych wymaga szczegółowego zebrania wywiadu klinicznego, analizy historii życia oraz zastosowania specjalistycznych narzędzi diagnostycznych. Podstawą są międzynarodowe kryteria diagnostyczne, takie jak DSM-5 oraz ICD-11, które określają zestaw objawów i ich nasilenie.
Do diagnozy wykorzystuje się także testy psychologiczne, w tym skale samooceny, wywiady strukturalizowane oraz testy neuropsychologiczne. Bardzo istotna jest również obserwacja zachowań pacjenta w różnych kontekstach - zarówno zawodowym, jak i społecznym. W wielu przypadkach konieczna jest współpraca z innymi specjalistami, co umożliwia pełniejsze zrozumienie problemu.
Diagnostyka ADHD u dorosłych bywa wyzwaniem, gdyż objawy mogą przypominać symptomy innych zaburzeń, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe. Dlatego też, interdyscyplinarne podejście oraz wieloaspektowa analiza stanu psychicznego pacjenta są kluczowe dla trafnego rozpoznania.
Leczenie ADHD u dorosłych - podejście systemowe i interwencje terapeutyczne
Leczenie ADHD u dorosłych obejmuje szeroki wachlarz interwencji - od farmakoterapii, przez psychoterapię, aż po wsparcie psychospołeczne. W mojej pracy kładę duży nacisk na terapię systemową, która pozwala na zrozumienie pacjenta w kontekście jego relacji społecznych, rodzinnych i zawodowych.
Terapia systemowa zakłada, że jednostka funkcjonuje jako część większego systemu - rodziny, zespołu w pracy czy społeczności. Zmiana w jednym elemencie systemu wpływa bowiem na całość. Dzięki tej perspektywie możliwe jest nie tylko skupienie się na indywidualnych objawach ADHD, ale także na wzorcach relacyjnych, które mogą pogłębiać trudności.
Oprócz terapii, leczenie ADHD często wiąże się z zastosowaniem leków stymulujących, które pomagają w regulacji uwagi i impulsów. Współpraca z lekarzami specjalizującymi się w psychiatrii jest nieodzownym elementem kompleksowej opieki nad pacjentem.
Kluczowym aspektem leczenia jest także praca nad umiejętnościami radzenia sobie w codziennych sytuacjach. Treningi umiejętności społecznych, techniki uważności (mindfulness) oraz strategie organizacyjne pozwalają pacjentom na lepsze zarządzanie czasem i emocjami.
Historia Grzegorza
Grzegorz, męczyzna w wieku 38 lat, przez długie lata zmagał się z problemami w środowisku zawodowym. Jego trudności z utrzymaniem koncentracji podczas długich zebrań i chroniczne opóźnienia w realizacji projektów często prowadziły do nieporozumień w pracy. Mimo że był osobą kreatywną i posiadał wiele innowacyjnych pomysłów, nieumiejętność organizacji utrudniała mu osiągnięcie sukcesu.
Podczas naszych sesji w gabinecie Wsparcie i Zmiana rozpoczęłabym szczegółowym wywiadem, który pozwoliłby zidentyfikować zarówno indywidualne trudności Grzegorza, jak i wpływ środowiska pracy na jego zachowanie. W ramach podejścia systemowego mogłabym zaproponować przeanalizowanie relacji z przełożonymi i współpracownikami. być może Grzegorz odkryłby, że presja wynikająca z braku jasnych struktur organizacyjnych potęguje jego problemy. W trakcie terapii mogłabym zaproponować wdrożenie strategii zarządzania czasem oraz techniki relaksacyjne, co mogłoby przynieść efekt w postaci poprawy funkcjonowania Klienta zarówno na poziomie zawodowym, jak i prywatnym.
Historia Anny
Anna, kobieta w wieku 42 lat, od zawsze zmagała się z uczuciem niepokoju i trudnościami w podejmowaniu decyzji. Objawy ADHD u niej przejawiały się w postaci rozproszonej uwagi, problemów z organizacją codziennych obowiązków oraz impulsywności, które utrudniały jej stabilne funkcjonowanie. Anna czuła się często niezrozumiana, co powodowało jej izolację i pogłębianie niskiej samooceny.
W trakcie terapii mogłybyśmy dojść do wniosku, że jej problemy nie wynikają wyłącznie z wewnętrznych trudności, ale także z dynamiki relacji w jej otoczeniu. Podejście systemowe pozwoliłoby nam przeanalizować wpływ środowiska zawodowego oraz relacji międzyludzkich na nasilenie objawów. Jeden ze scenariuszy wspólnej pracy mógłby rozpocząć się budowaniem jej poczucia własnej wartości, a także wdrożeniem technik, które umożliwiłyby lepsze radzenie sobie z emocjami oraz impulsywnością. Dzięki systematycznej pracy, Anna mogłaby zauważyć poprawę nie tylko w sferze zawodowej, ale także w relacjach interpersonalnych, co przyczyniłoby się do większej satysfakcji z życia.
Moje podejście terapeutyczne
Prowadząc gabinet Wsparcie i Zmiana, zawsze staram się podchodzić do każdego Klienta i Klientki w sposób indywidualny. W mojej pracy z dorosłymi osobami z ADHD kluczowe jest wykorzystanie narzędzi psychoterapii systemowej, dzięki którym mogę zrozumieć, jak relacje rodzinne, zawodowe i społeczne wpływają na codzienne funkcjonowanie.
Proces terapeutyczny zaczynam od szczegółowego wywiadu, który pozwala mi zebrać informacje o historii życia pacjenta, jego doświadczeniach oraz obecnych wyzwaniach. Następnie, na podstawie zdobytych danych, opracowujemy plan terapii, który może obejmować techniki poznawczo-behawioralne, trening umiejętności społecznych, a także ćwiczenia uważności (mindfulness). Dzięki temu pacjent zyskuje narzędzia umożliwiające samoregulację i lepsze radzenie sobie w codziennych sytuacjach.
W podejściu systemowym bardzo ważne jest także zrozumienie kontekstu, w jakim funkcjonuje pacjent. Wspólnie analizujemy, jak schematy relacyjne i otoczenie wpływają na nasilenie objawów ADHD. Praca nad modyfikacją tych wzorców przynosi często pozytywne efekty - zmiana w jednym obszarze może wpłynąć na poprawę funkcjonowania w wielu innych sferach życia.
Każda sesja terapeutyczna to dla mnie okazja do wspólnej pracy, refleksji i odkrywania nowych strategii radzenia sobie z trudnościami. Widząc postępy moich pacjentów, utwierdzam się w przekonaniu, że wsparcie systemowe oraz indywidualne podejście są kluczem do sukcesu w terapii ADHD u dorosłych.
Podsumowanie
ADHD u dorosłych to złożone zagadnienie, które wymaga wieloaspektowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Problemy związane z koncentracją, organizacją oraz impulsywnością mogą znacząco utrudniać życie zawodowe i prywatne, jednak dzięki odpowiedniej diagnozie oraz wsparciu, możliwe jest skuteczne zarządzanie tymi trudnościami.
Integracja metod psychoterapeutycznych, farmakoterapii oraz technik wspomagających funkcjonowanie w codziennym życiu daje szansę na poprawę jakości życia pacjentów z ADHD. Moje doświadczenia w gabinecie Wsparcie i Zmiana pokazują, że podejście systemowe, które uwzględnia zarówno jednostkę, jak i jej otoczenie, pozwala na osiągnięcie trwałych efektów terapeutycznych.
Zachęcam do dalszej refleksji nad tym zagadnieniem oraz do szukania pomocy, jeśli zauważacie u siebie lub bliskich symptomy ADHD. Każdy zasługuje na wsparcie, które umożliwi pełniejsze korzystanie z potencjału i osiągnięcie harmonii w życiu.
